Ταχύτητα εκτέλεσης

Είναι ένας όρος που έχει εισαχθεί σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία χρόνια στο αθλητικό μας λεξιλόγιο, αποτελώντας την νέα προπονητική τάση στα απανταχού playgrounds του πλανήτη. Όλοι μας είμαστε λίγο ή πολύ εξοικειωμένοι μαζί του, καθώς μερικές από τις καλύτερες ομάδες του ΝΒΑ (Rockets, Cavaliers, Celtics) βασίζουν την επιθετική τους λειτουργία στην συγκεκριμένη φιλοσοφία. Ιστορικά την συναντάμε για πρώτη φορά το 2005 στους ''7 seconds or less'' Suns του Mike D' Antoni, ενώ η ονομασία της αποδίδεται στον Erik Spoelstra, που την εμπνεύστηκε την περίοδο που ο Lebron James ήταν κάτοικος του Miami. Σε αντίθεση όμως με το παρελθόν, στις μέρες μας ο εν λόγω όρος έχει φτάσει να χαρακτηρίζει μια ολόκληρη μπασκετική εποχή, με τους Golden State Warriors να αποτελούν τους βασικούς υπεύθυνους για αυτήν την μεταστροφή. Τι ακριβώς όμως σημαίνει και πως μεταφράζεται εντός των τεσσάρων γραμμών του γηπέδου;

Ας ξεκινήσουμε με τα πιο εύκολα. Το δεύτερο συνθετικό είναι σχετικά απλό στην κατανόηση του. Η λέξη space παραπέμπει ευθέως στις τεντωμένες αποστάσεις και στους χώρους που δημιουργούνται στην επίθεση, ως αποτέλεσμα της απειλής του τριπόντου. Όσο αφορά την έννοια του pace, υπάρχει κατά την ταπεινή μου γνώμη μια παρανόηση. Επιμένουμε (λανθασμένα) να περιορίζουμε την ανάλυση μας στην διάθεση μιας ομάδας να τρέξει στο ανοιχτό γήπεδο και στους πόντους που παράγει σε καταστάσεις αιφνιδιασμού. Πράγματι λοιπόν, οι Warriors φιγουράρουν στην πρώτη θέση της λίστας ''fast break points'' στην λίγκα, με 22.6 ανά παιχνίδι. Αυτή είναι όμως η μισή αλήθεια. Η άλλη μισή ορίζει πως στην διεθνή βιβλιογραφία η φράση pace and space αναφέρεται κυρίως στην ταχύτητα λήψης αποφάσεων και εκτέλεσης δράσεων στο παρκέ, αυστηρά στο μισό γήπεδο.. Τι θέλω να πω με αυτό; Οι Memphis Grizzlies για παράδειγμα, κυνηγάνε σε κάθε ευκαιρία - ειδικά μετά από λάθος του αντιπάλου - τους εύκολους πόντους στον αιφνιδιασμό. Παίζουν pace and space; Ασφαλώς και όχι. Με λίγα λόγια το fast break αποτελεί αναγκαία, αλλά όχι ικανή συνθήκη ώστε μια ομάδα να ενταχθεί στην συγκεκριμένη κατηγορία. Για να επιστρέψουμε στους Warriors, ρίξτε μια ματιά παρακάτω:

Το στιγμιότυπο προέρχεται από τον φετινό τους αγώνα απέναντι στους Pelicans. Μετά το αμυντικό ριμπάουντ, ο Curry βρίσκει με μια πάσα σχεδόν μισού γηπέδου τον Thompson, που έχει προλάβει να τρέξει πρώτος στην επίθεση. Πριν η άμυνα των Pelicans προλάβει καλά καλά να επιστρέψει, ο τελευταίος σουτάρει ανενόχλητος για τρεις. Τι έχει μεσολαβήσει; Μια πάσα και μερικές προωθητικές ντρίπλες του Curry. Ξέρετε καμιά φορά, η τελειότητα κρύβεται στην απλότητα. Προσέξτε ότι δεν υπάρχει πουθενά αριθμητικό πλεονέκτημα – το Golden State επιτίθεται επί της ουσίας με τρεις παίκτες - ούτε έχουμε μια παραδοσιακή κατάσταση ανοιχτού γηπέδου.

Η ταχύτατη λοιπόν μεταφορά της μπάλας από την άμυνα στην επίθεση, είναι το πρώτο στοιχείο που πρέπει να παρατηρήσουμε. Τρία χρόνια υπό την καθοδήγηση του Steve Kerr, τέτοιου είδους φάσεις έχουν γίνει πια δεύτερη φύση της ομάδας. Τρέξιμο, ταχύτητα στην λήψη της απόφασης (Curry), ταχύτητα στην δράση (πάσα – κίνηση χωρίς την μπάλα/Thompson). Όλα αυτά ενταγμένα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο επιθετικής λειτουργίας: Παίζουμε γρήγορα και σουτάρουμε όσο πιο νωρίς γίνεται στα 24 δευτερόλεπτα, ώστε να πιάσουμε την άμυνα απροετοίμαστη. Το υψηλό pace (102,24 – νούμερο 4 στο ΝΒΑ) στο οποίο αγωνίζονται, αποτελεί απλώς την πρώτη ένδειξη. Από εκεί και πέρα τα analytics μας επιτρέπουν να προχωρήσουμε τον συλλογισμό μας ένα βήμα παραπάνω και με λίγη έρευνα, να ανακαλύψουμε διάφορα ενδιαφέροντα μοτίβα. Πιο συγκεκριμένα κατά την περσινή σεζόν:

1) Στο 18,5% των συνολικών κατοχών (δεύτεροι σε ποσοστό πίσω μόνο από τους Suns) επέλεγαν να επιτεθούν στα πρώτα έξι δευτερόλεπτα της επίθεσης (24-18), έχοντας στην ίδια χρονική περίοδο το εξωπραγματικό 63,7 efg% (νούμερο ένα στην λίγκα).
2) Στο 18,9% των κατοχών (τέταρτοι σε ποσοστό) επέλεγαν να επιτεθούν στα πρώτα εννιά δευτερόλεπτα (24-15), έχοντας το επίσης εξαιρετικό 59,1 efg% (ξανά νούμερο ένα).

Προσπαθώντας να το παρουσιάσουμε με έναν πιο συγκεντρωτικό τρόπο: Στα πρώτα εννιά δευτερόλεπτα οι Warriors σκοράρανε κατά μέσο όρο 16,6 περισσότερους πόντους από τους αντιπάλους τους, σε κάθε αγώνα. Με λίγα λόγια, σε σκοτώνουν πριν προλάβεις να αντιδράσεις. Γιατί όμως τόσο μεγάλη επιμονή στην ταχύτητα εκτέλεσης;

Θυμηθείτε τι συζητούσαμε στο πρώτο μέρος. Το EPV αυξάνεται ραγδαία όταν το σουτ είναι ελεύθερο (χωρίς άμυνα). Το υπαγορεύει άλλωστε και η κοινή λογική. Ποιος είναι λοιπόν ο καλύτερος τρόπος για να παράγεις ελεύθερα σουτ; Προλαβαίνοντας να επιτεθείς πριν η άμυνα στηθεί, ξεκινήσει να αναπτύσσει τους κώδικες επικοινωνίας της και πριν οι παίκτες βρουν τα μαρκαρίσματα τους. Είναι άλλωστε εμφανές και από τα πολύ υψηλά ποσοστά του Golden State (αλλά και άλλων clubs) που καταγράψαμε νωρίτερα σε τέτοιου είδους καταστάσεις. Επιπλέον, όσο πιο γρήγορα εκτελούνται οι δράσεις εντός παρκέ (κατέβασμα της μπάλας, πάσα, κίνηση μακριά από την μπάλα), τόσο μειώνεται ο διαθέσιμος χρόνος αντίδρασης της αντίπαλης ομάδας, κάτι που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε πολλαπλασιασμό των αμυντικων λαθών. Προσέξτε ότι δεν αναφερόμαστε απαραίτητα σε καταστάσεις fast break. Είναι ένας ΄΄κανόνας΄΄ που βρίσκει εφαρμογή σε όλες ανεξαιρέτως τις περιπτώσεις: αιφνιδιασμός, εύστοχο ή άστοχο καλάθι του αντιπάλου, με τους πρωταθλητές να φροντίζουν να τον εκμεταλλεύονται σε κάθε πιθανή ευκαιρία.

Τρίποντο

Ας πάμε τώρα και στο τρίποντο. Γύρω από αυτό το θέμα έχουν γραφτεί σχεδόν τα πάντα, σε σημείο που να επισκιάζεται κατά κάποιο τρόπο το γεγονός πως οι Warriors σκοράρουν και δίποντα. Δεν γίνεται και αλλιώς. Μάλιστα βρίσκονται στην έβδομη θέση της λίγκας στην κατηγορία Points in the Paint, με 46,6 ανά αγώνα. Όχι και άσχημα για μια ομάδα που σουτάρει μόνο τρίποντα. Παρακολουθώντας τα παιχνίδια τους, μπορούμε να παρατηρήσουμε το εξής: Η αποτελεσματικότητα τους στα σουτ δύο πόντων, προέρχεται κυρίως από την ικανότητα του προπονητικού team να τοποθετεί τους παίκτες στα καλά τους σημεία εντός του γηπέδου (όπως κουβεντιάσαμε στην ενότητα του EPV).  Αντίθετα, στο κομμάτι του τριπόντου έχουμε μια σημαντική διαφοροποίηση. Το Golden State σουτάρει πολλά τρίποντα (νούμερο 5 στην λίγκα με 31,2 ανά αγώνα) και βασίζεται στην ικανότητα του να ευστοχεί (38,3% - νούμερο 3 πίσω από Spurs και Cavs). Τίποτα καινούριο μέχρι εδώ.

Τα στατιστικά όμως αυτά δεν απεικονίζουν ακριβώς την πραγματικότητα. Ας προσπαθήσουμε να προσεγγίζουμε το ζήτημα από την σκοπιά του EPV. Σε γενικές γραμμές υπάρχει μια ευθεία σύνδεση μεταξύ δύο διαφορετικών, διακριτών παραγόντων: [πόσο καλή θεωρείται η ομάδα] – [πόσο αποτελεσματική είναι στην επίθεση σε σχέση πάντα με τα σουτ που επιλέγει να εκτελεί]. Με άλλα λόγια περιμένουμε από έναν σπουδαίο παίκτη να σκοράρει συχνά, ανεξάρτητα από το σημείο του γηπέδου που σουτάρει. Η λογική παραμένει η ίδια είτε αναφερόμαστε σε σύνολα (ομάδες), είτε σε επιμέρους στοιχεία ενός συνόλου (αθλητές). Με βάση λοιπόν το EPV, ας προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στο ακόλουθο ερώτημα: Πόσο καλοί είναι οι Warriors στα τρίποντα;

Όπως παρατηρούμε στο διάγραμμα, βρίσκονται σε ένα αξιοπρεπέστατο επίπεδο στα δίποντα σε σχέση με τον ανταγωνισμό. Ταυτόχρονα είναι παραπάνω από δύο φορές καλύτεροι στα σουτ τριών πόντων, πάντα υπό το πρίσμα της αναλογίας πραγματικότητα/προσδοκία (expectation). H διαφορά είναι τόσο μεγάλη, που θα έλεγε κανείς πως θα έπρεπε να σουτάρουν ακόμα περισσότερο.

Για τους Πολεμιστές το τρίποντο είναι η αρχή, το κλειδί που ξεκλειδώνει όλες τις υπόλοιπες διαθέσιμες επιλογές στην επίθεση τους. Δεν τους πολυνοιάζει να εκτελεστεί κάτω από τις τέλειες συνθήκες, τους ενδιαφέρει περισσότερο να μπορούν να πυροβολούν ακατάπαυστα με την παραμικρή ευκαιρία. Θα μπορούσαμε να πούμε δηλαδή, πως έχουν αντικαταστήσει την ποιότητα των σουτ με τον μεγάλο αριθμό προσπαθειών (shot quality/sheer volume). Είναι μια φιλοσοφία λίγο ανάποδη με όσα είχαμε συνηθίσει. Για πολλά χρόνια το τρίποντο στο μπάσκετ ήταν το τέλος και ιδανικά θα έπρεπε να είναι ελεύθερο. Όχι για τον Stephen Curry και την παρέα του.

Ποιος είναι όμως ο λόγος, που αυτό το συγκεκριμένο στυλ παιχνιδιού βρίσκει τόσους πολλούς μιμητές στις μέρες μας; Υπήρξαν δεκάδες πρωταθλήτριες ομάδες που παρουσίασαν όμορφο και αποτελεσματικό μπάσκετ, παρόλα αυτά η επίδραση τους στο μπασκετικό γίγνεσθαι δεν στάθηκε τόσο καθοριστική. Επιπλέον κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί, πως ο οργανισμός του San Francisco έχει την τύχη να διαθέτει δυο από τους καλύτερους σουτέρ στην ιστορία του αθλήματος και απλώς φροντίζει να τους εκμεταλλεύεται στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Η απάντηση στο ερώτημα κρύβεται ξανά στα μαθηματικά. Κατά την γνώμη μου η εποχή του τριπόντου δεν θα είχε φτάσει ποτέ, αν δεν συνοδευόταν από μια στιβαρή επιστημονική θεωρία. Οι Αμερικάνοι που αρέσκονται στο να τοποθετούν ταμπέλες στα πάντα, έχουν ονοματίσει αυτήν την θεωρία ως ‘’the math problem’’. Ξεκινάμε με την πολύ απλή ανίσωση: 3 > 2. Αν δηλαδή η ομάδα Χ σουτάρει αποκλειστικά δίποντα και η ομάδα Ζ αποκλειστικά τρίποντα, τότε η ομάδα Ζ θα νικήσει. Όσες φορές και αν επαναλάβουμε αυτήν την διαδικασία – υποθέτοντας αυθαίρετα πως τα ποσοστά στα σουτ είναι τα ίδια – η ομάδα Ζ θα κερδίζει πάντα. Θέλετε να το τοποθετήσουμε σε μια πιο ρεαλιστική βάση; Αρκεί ένας μπασκεμπολίστας να σουτάρει με 33% πίσω από τα 7,25 για να ισοφαρίσει την επιθετική συγκομιδή ενός άλλου που σουτάρει με 50% στα δίποντα. Κρατείστε αυτά τα δυο στο μυαλό σας για την ώρα.

Επόμενος μας σταθμός η σεζόν 2015-2016 και οι τελικοί της Δυτικής Περιφέρειας ανάμεσα στο Golden State και την Οκλαχόμα. Όπως θα θυμόσαστε, οι Warriors κατόρθωσαν να προκριθούν με συνολικό σκορ 4-3, κερδίζοντας τους τρεις τελευταίους αγώνες της σειράς. Ακολουθώντας την four factors ανάλυση για τα εν λόγω παιχνίδια, διαπιστώνουμε για μια ακόμα φορά την καθοριστική σημασία του τριπόντου στο σύγχρονο μπάσκετ.

Game 6

Game 7

Οι Πολεμιστές υπερέχουν συνολικά στην κατηγορία ‘’shooting’’ και το γεγονός αυτό στέκεται από μόνο του δυνατό, για να τους χαρίσει την νίκη και στα δυο παιχνίδια. Η Οκλαχόμα κερδίζει σταθερά την μάχη των ριμπάουντ, των λαθών (στο Game 6 έχουμε ισοπαλία) και των ελεύθερων βολών, αλλά αυτό φαίνεται να έχει τελικά πολύ μικρή σημασία. Το περιβόητο math problem σε όλη του την μεγαλοπρέπεια.

Υπάρχει περίπτωση το μικρό δείγμα που επιλέξαμε να βρίσκεται στα όρια του στατιστικού λάθους; Δύσκολα. Οι Warriors έχουν κερδίσει το 81% των παιχνιδιών τους την τελευταία τριετία (κανονική σεζόν + playoffs), κατακτώντας δύο δαχτυλίδια μαζί με μια συμμετοχή στους τελικούς. Στις νίκες σουτάρουν κατά μέσο όρο με 41% από το τρίποντο, στις ήττες μόλις με 27%. Πώς γίνεται λοιπόν μια ομάδα να υπερέχει σε έναν μόνο από τους four factors και παρόλα αυτά να κερδίζει, ειδικά μάλιστα από την στιγμή που ο Dean Oliver είχε προβλέψει τον αναβαθμισμένο ρόλο της κατηγορίας ‘’shooting’’ προσδίδοντας της μεγαλύτερο συντελεστή βαρύτητας (40%) από τις υπόλοιπες;

Η ταπεινή μου γνώμη είναι πως στις μέρες μας, το 40% ίσως να μην αρκετό και να χρειάζεται να αλλαχθεί. Όσο οι προσπάθειες πίσω από τα 7,25 πληθαίνουν και η αποτελεσματικότητα των ομάδων (ποσοστά) μεγαλώνει, τόσο το εν λόγω σουτ θα επιδρά ακόμα πιο καθοριστικά στην έκβαση του τελικού αποτελέσματος. Κατά συνέπεια ο συντελεστής βαρύτητας θα πρέπει να αυξηθεί, ώστε να αντιπροσωπεύει την νέα πραγματικότητα του αθλήματος. Αυτή είναι και μια διαφορετική έκφραση του math problem.

Τέλος, ποιος είναι ο λόγος για τον οποίο διαλέξαμε να παρουσιάσουμε αρχικά μια σειρά που πραγματοποιήθηκε πριν 1,5 χρόνο; Επειδή εκείνη η πρόκριση επί των Thunder συνιστά το ουσιαστικό σημείο τομής. Την στιγμή που η υπόλοιπη λίγκα αναγνώρισε έστω και σιωπηλά, την αναβαθμισμένη πλέον σημασία του σουτ τριών πόντων. Θυμηθείτε τι κουβεντιάζαμε στο πρώτο μέρος. Σύμφωνα με το EPV, η καθαρή αξία (value) της ίδιας προσπάθειας διαφοροποιείται ανάλογα με τον αθλητή ή την ομάδα που μελετάμε κάθε φορά. Είναι επομένως αναμενόμενο το EPV ενός τριπόντου να εκτινάσσεται, όταν αναφερόμαστε στους πρωταθλητές. Εδώ εδράζεται και το κυρίαρχο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν σήμερα, τα υπόλοιπα franchises. Είναι αναγκασμένα να ακολουθήσουν το ίδιο στυλ παιχνιδιού (έμφαση στο τρίποντο), αν θέλουν να έχουν κάποια ελπίδα να τους κερδίσουν. Οι νόμοι των μαθηματικών, συνήθως δεν επιδέχονται παρερμηνειών.

Αποστάσεις - εμβαδόν

Τα πλεονεκτήματα του τριπόντου δεν σταματάνε όμως εδώ. Σκαλίζοντας λίγο ακόμα τα μαθηματικά, μπορούμε να καταλήξουμε σε μερικά πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα.

1) Οι ομάδες του ΝΒΑ άρχισαν να σκοράρουν με συνέπεια, ολοένα και πιο μακριά από το καλάθι. Σταδιακά λοιπόν, το εμβαδόν που χρειάζεται να καλύψει η αντίπαλη άμυνα αυξάνεται ή με άλλα λόγια, ο διαθέσιμος χώρος για την επίθεση διαρκώς μεγαλώνει.

2) Από την σεζόν 1979-1980 – χρονιά που η λίγκα υιοθέτησε για πρώτη φορά το σουτ τριών πόντων – μέχρι την σεζόν 2015-2016, παρατηρούμε μια σταθερά ανοδική πορεία στο εμβαδόν που οι ομάδες εκμεταλλεύονται στην επίθεση τους (διάγραμμα αριστερά). Από μόλις 8,17 τετραγωνικά μέτρα, σε 17,74. Μιλάμε για μια αύξηση της τάξης του 217% - παραπάνω δηλαδή από διπλάσια. Οι Warriors φυσικά αποτελούν μια κατηγορία από μόνοι τους, καθώς οι χώροι που δημιουργούν στο γήπεδο προσεγγίζουν τα 22,66 τετραγωνικά μέτρα – μια ποσότητα σχεδόν τριπλάσια της αρχικής (αύξηση 276%).

3) Οι παραπάνω τιμές απεικονίζονται συνοπτικά στο διάγραμμα. Δυο μονάχα παρατηρήσεις ώστε να κλείσουμε αυτήν την ενότητα. Από τις τρεις γραφικές παραστάσεις, γίνεται σαφές πως είναι πολύ πιο δύσκολο να παίξεις ομαδική άμυνα στο σύγχρονο ΝΒΑ – οι αποστάσεις είναι πλέον τεράστιες. Επιπλέον, ο λόγος που το Golden State ξεχωρίζει τόσο πολύ σε αυτές τις ειδικές κατηγορίες, είναι ότι σαν οργανισμός έχει αναγάγει την γεωμετρική αυτή ανάλυση σε κάποιου είδους επιστήμη. Αρχικά ανοίγουν το γήπεδο με την βοήθεια των σουτέρ τους – αυτός είναι και ο λόγος που οι Splash Brothers έχουν εκπαιδευτεί να σουτάρουν από τα 7,5 ή τα 8 μέτρα – και στην συνέχεια επιτίθενται στα κενά που προκύπτουν. Πως όμως το καταφέρνουν αυτό;

Ας περιμένουμε το τρίτο μέρος, σχετικό με την υβριδική τους επίθεση, ή αλλιώς hybrid offense.

Πηγές πληροφοριών και διαγραμμάτων:

https://fivethirtyeight.com/features/the-beautiful-chaos-of-the-warriors-offense/

https://sports.vice.com/en_ca/article/jp7xe8/the-warriors-are-having-the-best-passing-season-since-the-1980s

http://www.espn.com/espn/feature/story/_/page/enterpriseWarriors/how-steve-kerr-revolutionized-golden-state-warriors-offense-charcuterie-board?sf121120483=1