Πάλι καλά. Όσο κι αν η ομάδα στην οποία εμπλέκομαι και την οποία υποστηρίζω (ΑΣΚΑ Μαρούσι) πήγαινε φουλ για άνοδο στην Α1 (είχαμε τρία στα τρία), ένας ακόμη χρόνος σε χαμηλότερη κατηγορία θα μας δώσει την ευελιξία να εντάξουμε νέα παιδιά στο σύνολο και γενικώς να οργανωθούμε κάπως καλύτερα. Επίσης, αποτελεί μία πρώτης τάξεως ευκαιρία να προσαρμοστούμε σε έναν διαφορετικό τρόπο προετοιμασίας και δουλειάς εν γένει, καθώς από του χρόνου στο καλεντάρι του αθλήματος επίκεινται σημαντικές αλλαγές. Για πρώτη φορά μετά από πάρα πολλά χρόνια, οι διοργανώσεις της ΟΣΕΚΑ θα απλωθούν μεταξύ δύο ημερολογιακών ετών (2020-21), θυμίζοντας έτσι μία κανονική αγωνιστική σεζόν, όπως την εννοούμε οι φίλαθλοι/ες του μπάσκετ, όταν αναφερόμαστε στο "μπάσκετ".

Σωστά βήματα

Σύμφωνα με τον προγραμματισμό της ομοσπονδίας (δεν είμαι σίγουρος αν έχει οριστικοποιηθεί), το νέο πρωτάθλημα θα ξεκινήσει στις 10 Οκτωβρίου 2020. Θα διακοπεί τον Νοέμβριο για την πρώτη φάση του κυπέλλου και για το ευρωπαϊκό πρωτάθλημα εθνικών ομάδων β' κατηγορίας, το οποίο θα διεξαχθεί στην Αθήνα (θα είμαστε εκεί φυσικά). Θα επανεκκινήσει τον Δεκέμβριο, θα σεβαστεί τα Χριστούγεννα και θα συνεχιστει μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου για την Α1 και τις αρχές Μαρτίου για την Α2, με κάποιες ακόμη διακοπές για τις επόμενες φάσεις του κυπέλλου. Τα πλέι οφ είναι προγραμματισμένα για την άνοιξη, όπως και τα πλέι αουτ για την δεύτερη θέση ανόδου, με το φάιναλ φορ να προορίζεται για τα τέλη Μαϊου.

Οι αλλαγές διαμορφώνουν ένα ημερολόγιο (επιτέλους) εναρμονισμένο με τις διοργανώσεις ανά την Ευρώπη. Μέχρι και φέτος το πρωτάθλημα ξεκινούσε συνήθως αρχές Μαρτίου και ολοκληρωνόταν μέσα Ιουνίου, κάτι που δεν κρατούσε ακριβώς το ενδιαφέρον αθλητών και αθλητριών στα ύψη, ούτε βοηθούσε στον προγραμματισμό και τη σωστή προετοιμασία. Από την άλλη βέβαια, η μέχρι πρότινος μικρή αγωνιστική περίοδος διευκόλυνε τις μετεγγραφές και τη διατήρηση ξένων παικτών στα ρόστερ, διότι συνεπαγόταν μικρότερες υποχρεώσεις.

Πιστεύω πως η ισορροπία θα βρεθεί και πως τα όποια κενά θα καλυφθούν με την προσέλκυση νέων αθλητών και αθλητριών, εφόσον τα σωματεία δείξουν διατεθειμένα να κοιτάξουν προς αυτή την κατεύθυνση. Πρέπει, εδώ που τα λέμε, καθώς οι δυνατότητες του ανοίγματος προς τα άτομα με αναπηρία δεν έχουν πλήρως εξευρενηθεί. Ακόμη και τα "βαριά" ονόματα, όπως ο Παναθηναϊκός και η ΑΕΚ, μετά την ίδρυση των σχετικών τμημάτων πέρυσι, αντί να εκμεταλλευτούν το brand name τους για να δημιουργήσουν νέες πύλες εισόδου στο άθλημα, στράφηκαν περισσότερο προς την υπάρχουσα αγορά διαθέσιμων αθλητών/αθλητριών.

Όπως και να έχει, δεν είναι κι εύκολο. Από ό,τι κατά καιρούς μου έχουν εξιστορήσει αθλητές και αθλήτριες, ο ειδικός αθλητισμός στην Ελλάδα σπάνια προκρίνεται θεσμικά είτε ως όχημα αποκατάστασης, είτε ως απλή δυνατότητα ψυχαγωγίας για τους ανάπηρους και τις ανάπηρες. Επίσης, το άθλημα δεν είναι δημοφιλές, κάτι που πιθανολογώ πως έχει τις συνέπειες του στη διαδικασία εύρεσης παικτών/παικτριών, διότι πολύ απλά ελάχιστοι/ες το γνωρίζουν. Και όταν λέω ελάχιστοι/ες, δεν εννοώ μόνο τα άτομα με κινητική αναπηρία, αλλά την πλειοψηφία του φίλαθλου κοινού γενικώς. Οι δυνατότητες που θα προέκυπταν από την διεύρυνση της δεξαμενής, νομίζω δεν χρειάζεται καν να συζητηθούν.

Από την πλευρά των διοικούντων το σπορ, έχουν ομολογουμένως γίνει προσπάθειες. Το μπάσκετ με αμαξίδιο αρχικά, βγήκε τελευταία στους δρόμους, μέσα από τουρνουά 3 on 3 στην Αθήνα, τα οποία προσελκύουν μπόλικο περαστικό κόσμο. Κατά δεύτερον, η εθνική ομάδα δουλεύει με συστηματικό τρόπο, υπό την καθοδήγηση ενός αληθινά έμπειρου προπονητή, του Τούρκου Καμουράν Οζντεμίρ και η άνοδος της στη β' κατηγορία της Ευρώπης ακούστηκε όσο περισσότερο γινόταν. Τέλος, η συνεργασία με την ΕΡΤ και η εξασφάλιση του πανευρωπαϊκού τουρνουά του ερχόμενου Νοεμβρίου σίγουρα προσφέρουν δυνατότητες ανοίγματος σε νέους φιλάθλους, ενώ μία (ακόμη) ενδεχόμενη διάκριση θα εξασφαλίσει πως η κάνουλα της ΓΓΑ θα παραμείνει ανοιχτή (σιγά την κάνουλα και σιγά τα κριτήρια, αλλά ας το αφήσουμε αυτό για άλλη στιγμή...)¹.

(Μπάσκετ με αμαξίδιο κάτω από την Ακρόπολη, από περσινό τουρνουά της ομοσπονδίας).

Το αξεπέραστο εμπόδιο της αναπαράστασης

Έστω κι έτσι όμως, το σοβαρότερο εμπόδιο για την διάδοση του αθλήματος παραμένει ένα: Η αναπαράσταση. Παρά τις ενέργειες που αναφέρθηκαν παραπάνω, οι εικόνες του μπάσκετ με αμαξίδιο βρίσκονται καθηλωμένες, τόσο από τεχνικής, όσο και από ιδεολογικής (ή σωστότερα "ιδεολογικοποιημένης") άποψης. Θα ήθελα να επεκταθώ στα δύο αυτά σημεία αμέσως παρακάτω.

Οι μεταδόσεις

Σε ό,τι αφορά το τεχνικό μέρος, οι μεταδόσεις στην Ελλάδα γίνονται συνήθως με το κλασικό καδράρισμα ενός γηπέδου μπάσκετ. Μία κάμερα κάπου στο κέντρο της κερκίδας, που ψευτοζουμάρει στο μισό γήπεδο, είναι η βασική πηγή αναμετάδοσης. Αντε να υπάρχουν το πολύ άλλες δύο κάμερες. Για να έχετε μέτρο σύγκρισης, σε αγώνα της Ευρωλίγκα ενδεικτικά χρησιμοποιούνται το μίνιμουμ 18.

Με αυτά τα δεδομένα, το άθλημα παρακολουθείται από λάθος απόσταση. Παρότι η ονομασία του περιλαμβάνει τη λέξη "μπάσκετ" και ο τρόπος ανάπτυξης των ομάδων στο γήπεδο παρουσιάζει κοινά στοιχεία με το μπάσκετ ορθίων (πικ εν ρολ, σκριν, αποστάσεις, μαν του μαν, ζώνες, πρες), η ένταση του αναδεικνύεται μέσα από την ταχύτητα των αμαξιδίων, τις μάχες σώμα με σώμα και τις εντυπωσιακές πτώσεις. Τα χαρακτηριστικά αυτά, για να θέλξουν τα απαίδευτα μάτια, οφείλουν να καταγράφονται σε πολύ μεγαλύτερη εγγύτητα και με σαφώς αναβαθμισμένο ήχο, σαν το αυτί να βρίσκεται στα όρια του γηπέδου.

Για να δώσω μία αναλογία, φανταστείτε πως στο μπάσκετ με αμαξίδιο δημιουργείται μία συνθήκη πολύ πλησιέστερη σε εκείνη μίας ποδοσφαιρικής μετάδοσης, παρά μπασκετικής. Πιο συγκεκριμένα, φέρτε στο νου μία ποδοσφαιρική μονομαχία, που συμβαίνει στα όρια της πλάγιας γραμμής, λίγο πριν ένας παίκτης επιχειρήσει σέντρα. Οι κάμερες και τα μικρόφωνα βρίσκονται δίπλα στους ποδοσφαιριστές και αν γίνει ένα σκληρό τάκλιν δεν θα καταγράψουν απλώς την επαφή, αλλά και όλα όσα τη συνοδεύουν, είτε πρόκειται για κραυγές, είτε πρόκειται για σύγκρουση με το σημαιάκι του κόρνερ. Εξίσου καθαρά θα καταγραφεί και ο καταπληκτικός γδούπος που προκαλείται από την συνάντηση του ποδιού με τη μπάλα, όταν η σέντρα ξεκινά το ταξίδι της προς κάποιο κεφάλι. Είναι όλα εκεί.

Αντίστοιχα, στο μπάσκετ με αμαξίδιο μιλάμε για τους μοναδικούς ήχους των συγκρούσεων των καροτσιών, τα φρεναρίσματα και τη συναρπαστική διαδικασία του transition, για το οποίο οι ομάδες επιστρατεύουν ολόκληρα σχέδια επίθεσης και άμυνας. Δεν ακούγεται εύκολο να καταγραφούν, όμως παράλληλα δεν απαιτείται ανάλογος όγκος τεχνικού εξοπλισμού, όπως στο ποδόσφαιρο. Περισσότερο απαιτείται σωστότερος σχεδιασμός.

Παρακάτω ακολουθούν δυο ωραία παραδειγματα. Το πρώτο προέρχεται από αγώνα εθνικών ομάδων μεταξύ ΗΠΑ και Μεγάλης Βρετανίας. Πρόκειται για ένα ξεμαρκάρισμα από μπλοκ στην πλάγια γραμμή, το οποίο μεταξύ άλλων οδηγεί σε πτώση. Αν η φάση μεταδιδόταν από το κέντρο του γηπέδου, δεν θα καταλαβαίναμε τίποτα.

To δεύτερο παράδειγμα είναι από αγώνα του περσινού (2019) Ευρωμπάσκετ μεταξύ Τουρκίας και Γερμανίας και αφορά μεταφορές της μπάλας από την άμυνα στην επίθεση κ.ο.κ. Καταλήγει σε φάουλ, το οποίο αποτυπώνεται πεντακάθαρα στο κοντινό ριπλέι.

Και πάλι, ίσως το στιγμιότυπο δεν είναι τόσο εντυπωσιακό σε πρώτη ματιά. Σαφώς υστερεί ηχητικά, ενώ έχουν χαθεί κάποιες λεπτομέρειες, όπως τα μπλοκ της Τουρκίας στο πρώτο transition. Όμως πρόκειται για σαφώς υψηλότερο επίπεδο μετάδοσης από το ελληνικό, όπως και (για να είμαι δίκαιος) από το επίπεδο μετάδοσης πολλών ευρωπαϊκών πρωταθλημάτων.

Η χαμηλή ποιότητα των σχετικών παραγωγών δεν αποτελεί μόνο εγχώριο κτήμα, δυστυχώς συμβαίνει σε διάφορες άλλες χώρες. Ακόμη και αν σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη το άθλημα είναι δημοφιλέστερο και παίζεται σε υψηλότερο επίπεδο (Τουρκία, Ισπανία, Μεγαλη Βρετανία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία), δεν έχει ξεφύγει εντελώς από τη ζώνη του λυκόφωτος, που σχηματίζεται από την χαμηλή απήχηση και τις ελάχιστες επενδύσεις. Απλώς εδώ είμαστε ακόμη πιο πίσω. 

Τι άραγε θα έπρεπε να συμβεί κυρίως, για να πάρουμε μπρος; Να επενδυθούν χρήματα/προσπάθεια στην ανάπτυξη των συλλόγων ή στην προβολή; Η κότα κάνει το αυγό ή το αυγό την κότα;

Ζητήματα ιεραρχίας

Το αυγό. Τετοιου είδους ερωτήματα πρέπει να μετατεθούν για πολύ αργότερα κατά τη γνώμη μου, διότι στην παρούσα φάση, το μπάσκετ με αμαξίδιο έχει ακόμη να αναμετρηθεί με τις ιεραρχίες, εντός των οποίων η προσπάθεια αθλητών και αθλητριών φαντάζει ακόμη υπερβατική. Το σκέλος αυτό της αναπαράστασης είναι τρομερά δύσκολο να διαφοροποιηθεί, διότι στον πυρήνα του μαίνεται μία άνιση μάχη, στην οποία λίγο εώς πολύ έχουμε συμμετάσχει όλοι και όλες.

Πέρυσι το καλοκαίρι, όταν η ομάδα της Δωδεκάνησου κατέκτησε το πρωτάθλημα, δημοσιεύτηκε σε ένα σωρό από αθλητικά σάιτ μία συγκεκριμένη φωτογραφία. Σε μία στιγμή ευχάριστης παρόρμησης, την κοινοποιήσαμε μάλιστα κι εμείς στη σελίδα μας στο facebook. Για την ακρίβεια την κοινοποίησα εγώ, χωρίς να ρωτήσω τους άλλους. Είναι η παρακάτω, και ο μόνος λόγος που την αναπαράγω είναι για να καταστραφεί αμετάκλητα.

Πρόκειται για τον αρχηγό της πρωταθλήτριας, Μιχάλη Χατζηδημητρίου, ο οποίος ανυψώνεται από τους συμπαίκτες του, για να κόψει το συλλεκτικό διχτάκι. Το ενσταντανέ είχε τεράστια απήχηση στη σελίδα μας, παίρνοντας θέση μεταξύ των πέντε πιο δημοφιλών αναρτήσεων που έχουμε κάνει ποτέ. Μερικούς μήνες αργότερα όμως, όταν δημοσιοποιήσαμε την πρεμιέρα του νέου πρωταθλήματος και καλέσαμε αναγνώστες και αναγνώστριες να παρευρεθούν σε έναν αγώνα του ΑΣΚΑ Μαρούσι, προκειμένου να γνωριστούμε από κοντά, δεν εμφανίστηκε ούτε ένας άνθρωπος. Ο λόγος ήταν ξεκάθαρος: Η πλήρης αποτυχία να αναπαρασταθεί ένα γεγονός σαν το παραπάνω, πρωτίστως (όχι αμιγώς) ως αθλητικό.

Mεταφέρω από το Έθνος της επόμενης ημέρας και από άθρο με τίτλο "Συγκλονιστική στιγμή: Αθλητής με αμαξίδιο σηκώνεται στα χέρια για να κόψει το διχτάκι". Το άρθρο αναφέρει: "Είναι από εκείνες τις στιγμές που οι λέξεις είναι φτωχές για να περιγράψουν μια εικόνα. Πόση δύναμη ψυχής και πόση θέληση για ζωή μπορεί να εμπερικλείεται σε μια φωτογραφία, σε ένα «κλικ» που αποτελεί μάθημα ζωής."

Δεν αντιλέγω πως η πτυχή είναι υπαρκτή. Οι ανάπηροι και οι ανάπηρες ξεπερνούν συνεχώς εμπόδια, τα οποία σχετίζονται τόσο με την εμπειρία της αναπηρίας αυτής καθεαυτής, όσο και με το βίωμα της σε ένα περιβάλλον, του οποίου η αρχιτεκτονική είναι σχεδιασμένη με αυστηρά κριτήρια ικανοτισμού. Παρόλα αυτά, στο άρθρο του Έθνους, όσο και σε όλα τα υπόλοιπα ανεξαιρέτως, δεν υπάρχει διάθεση να αναπτυχθούν τέτοια ζητήματα σε έκταση². Αντίθετα, προβάλλεται αποκλειστικά μία κάποιου είδους "θαρραλέα ανάρρωση" από μία τύπου ασθένεια (sic). Εν μέσω αυτής της προβολής, ο αθλητισμός περνάει μοιραία σε δεύτερο ή τρίτο πλάνο και το ενδιαφέρον του κοινού συμπυκνώνεται σε μία ειρωνική αντιστροφή ρόλων: Αντί ο αθλητής να κατέχει την συνήθη θέση εξουσίας που έχουμε συνηθίσει στον κόσμο του θεάματος - θέση που απορρέει από την δημοσιότητα - , το πάνω χέρι περνάει στους θεατές. "Μπράβο στα παιδιά".

Κατά καιρούς, σε συνεντεύξεις τους οι αθλητές και οι αθλήτριες έχουν προσπαθήσει να αποποιηθούν τη θέση τους στο παραπάνω δίπολο. Ζητούν επίμονα τα φώτα να πέσουν κυρίως επάνω στο σπορ, παράκληση που έχει μόνο εν μέρει εισακουστεί. Το μοτό "No Heroes", όσο δεν συνοδεύεται από συνεπή κάλυψη των αθλητικών πεπραγμένων, θα επιτρέπει απλώς την διέλευση κάποιων εικόνων επιλεκτικά, εν είδει διώρυγας. Θα βλέπουμε μόνο το τέλος: Το κομμένο διχτάκι, τον αθλητή με το αμαξίδιο στα χέρια των συμπαικτών του. Δεν θα ήταν καθόλου άσχημο, αν προηγουμένως είχαμε δει όλα τα άλλα. Για να συμβεί αυτό όμως, θα χρειαστεί κάτι παραπάνω από τον τεράστιο κόπο μερικών πληκτρολογίων. Θα πρέπει μάλλον να καταφύγουμε στο πεδίο των ορισμών, που υπογραμμίζει κάθε πολιτική ή α-πολιτική πράξη. Τι συνιστά άραγε αναπηρία ... Πώς αντιλαμβάνεται κανείς το αθλητικό θέαμα και τι σημαίνει η έννοια αθλητικό επίτευγμα ... Ποιοι/ποιες αξίζουν να συγκαταλέγονται στην κατηγορία πρότυπο και σε τι συνίσταται ο ορισμός της έννοιας του προτύπου ... Όσο ο σχετικός δημόσιος λόγος συνεχίζει να ανακυκλώνεται στη στρατόσφαιρα των σταρ και των διασήμων ("μπράβο στον $%^& που ..."), ο ειδικός αθλητισμός θα παραμένει το ταπεινό παιχνιδάκι τους, εξοβελισμένος σε ένα δεκάλεπτο ανοχής του κάθε Antetokounbros.

Νομίζω πως το μέγεθος της ανηφόρας γίνεται εύκολα αντιληπτό. To μπάσκετ με αμαξίδιο πρέπει να αποκολληθεί από το "μπάσκετ" και να τραβήξει έναν ξέχωρο δρόμο, μακριά από κάθε λογής φιλανθρωπίες. Οι αναπαραστάσεις του οφείλουν να αποκτήσουν τη δική τους υφή και το δικό τους μοναδικό υλικό, χωρίς να αρνηθούν την αναπηρία και χωρίς να προσπαθούν διαρκώς να την απεικονίσουν ως εμπόδιο. Το μόνο που υπάρχει εδώ είναι μία διαφορετική αθλητική ταυτότητα, τα υπόλοιπα είναι απλώς αποκυήματα φαντασίας.

Για να είμαι ξεκάθαρος, αυτή είναι η δική μου άποψη, όχι η άποψη των αθλητών, των αθλητριών, της ομοσπονδίας ή οποιουδήποτε άλλου τέλος πάντων. Διαμορφώθηκε μέσα από την συχνή ενασχόληση με το σπορ και διαφοροποιείται ημέρα με την ημέρα, ανάλογα με την ποικιλία των ερεθισμάτων. Εκείνο που δεν πρόκειται να αλλάξει σύντομα πάντως, είναι πως πλέον βρίσκω το μπάσκετ με αμαξίδιο πολύ πιο όμορφο από ό,τι το επαγγελματικό μπάσκετ, που εδώ και κάποιο καιρό εκτίθεται ανεπανόρθωτα σε όλα τα επίπεδα. Είτε πρόκειται για τις ίντριγκες της αδιαφανούς και μαραζωμένης Ευρωλίγκα, είτε για την νοσηρή επιμονή του ΝΒΑ να συνεχίσει ένα διαλυμένο πρωτάθλημα, με αποκλειστικό σκοπό τον περιορισμό της οικονομικής χασούρας, αυτές οι αηδίες δεν έχουν καμία σχέση με τον αθλητισμό. Ίσως φαίνεται κάπως ρομαντικός ο συνειρμός, δεν πρόκειται να πάω κόντρα. Είναι αυτό που είναι και προχωράμε.

Σημειώσεις

1. Οι επιχορηγήσεις της ΓΓΑ προς τις ομοσπονδίες φέτος μοιράστηκαν σύμφωνα με το σύστημα Χίλων, το οποίο χρησιμοποιεί 63 μετρήσιμα κριτήρια, χωρισμένα στις εξής κατηγορίες: Mέγεθος, δραστηριότητα, διακρίσεις και μορφή διακυβέρνησης της κάθε ομοσπονδίας. Η φετινή επιχορήγηση της ΟΣΕΚΑ παρουσιάζεται αυξημένη κατά λίγο σε σχέση με το 2019, από 215.000 σε 228.000 ευρώ. For the record, το ότι στα κριτήρια περιλαμβάνονται οι επιτυχίες, το αφήνω στην κρίση του καθενός και της καθεμίας... Ίσως κάτι σχετικό θα άξιζε να γραφτεί στο μέλλον.

2. Σχετικά με αυτά, μπορείτε να επισκεφτείτε παλιότερα κείμενα του ιστότοπου. Υπάρχει ένα για τον σχεδιασμό και την αγορά του αμαξιδίου, όπως και άλλο ένα για το πώς το γήπεδο μπάσκετ επαναπροσδιορίζει τη σχέση αναπηρίας και ικανότητας. Για τους κανόνες του αθλήματος, μπορείτε να δείτε τη σχετική εκπομπή που είχαμε ετοιμάσει με μέλη της ομάδας του Παναθηναϊκού.