Το κυριότερο πρόβλημα θα το αντιμετωπίσω το απόγευμα, όταν γυρίσω από τη δουλειά. Θα πρέπει να κάνω μπάνιο γρήγορα και ύστερα να παρευρεθώ στην ετήσια τελετή μνήμης για τα 102 (για άλλους 101) θύματα της πυρκαγιάς, που θέρισε τον Νέο Βουτζά πριν από δύο χρόνια και κατόπι διέλυσε το Μάτι. Για την ακρίβεια, η εκδήλωση δεν θα είναι μία, αλλά δύο. Η πρώτη θα αφορά τα αποκαλυπτήρια ενός μνημείου στο προαύλιο της εκκλησίας του ενός οικισμού και η δεύτερη ένα τελετουργικό, που θα στηθεί στο λιμανάκι του άλλου. Μην ρωτάτε από ποιους. Όλοι οι τοπικοί φορείς συμμετέχουν στην οργάνωση και φυσικά θα παραστούν, ανάμεσα στους ανθρώπους, ένα σωρό πολιτικοί μαϊντανοί, όπως συμβαίνει πάντα.
Δεν μπορώ να κάνω αλλιώς. Έχω πλέον θεσμικό ρόλο (στον αθλητισμό, δεν χρειάζεται να επεκταθώ) και ξέρετε πώς είναι. Πρέπει να είσαι εκεί. Επίσης, υπάρχει κάτι σημαντικότερο: Άσχετα με τις επιθυμίες ή τις όποιες ιδεολογικές καταβολές, σε τέτοιες περιστάσεις οι γείτονες, οι φίλες και οι γνωστοί πολύ απλά θέλουν παρέα. Δεν θα ξεχάσω πως στο πρώτο τραπέζι που κάναμε για τους διπλανούς μας - συγγενείς θυμάτων - στο σπίτι μας, εκείνες και εκείνοι μιλούσαν διαρκώς για την σκατοημέρα, παρότι είχε περάσει πάνω από ένας χρόνος και παρότι είχαν χάσει τον πιο αγαπημένο τους άνθρωπο. Δεν μου διαφεύγει ακόμη ούτε στιγμή, πως ένας από τους καλύτερους μου φίλους, με τον οποίο συνεργαζόμαστε καθημερινά για τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ No Heroes, προτίμησε όλο αυτό το διάστημα να παραμένει εξωστρεφής σχετικά με την δική του, ανάλογη, εμπειρία. 'Ο,τι είναι λοιπόν να γίνει την Πέμπτη θα γίνει, και τελικά, παρά την καταπόνηση, θα γίνει καλώς.
Πολύ αμφιβάλλω μάλιστα, αν το όλο κλίμα θα επηρεαστεί στο ελάχιστο από τις πρόσφατες δημοσιεύσεις της Καθημερινής γύρω από την απόπειρα συγκάλυψης ευθυνών, από πλευράς της τότε πολιτικής και διοικητικής ηγεσίας. Για εμάς που ζήσαμε τα γεγονότα, αλλά κυρίως το μεθύστερο αποτύπωμα τους στην καθημερινότητα των οικισμών, τέτοιου είδους νέα δεν συνιστούν παρά την αναμενόμενη επιβεβαίωση των προαισθήσεων. Σιγά που δεν θα υπήρχε προσπάθεια συγκάλυψης και σιγά μην κατέληγε να λογοδοτήσει ο οποιοσδήποτε από την οποιαδήποτε θέση εξουσίας - ο νόμος έχει φροντίσει να μη διώκονται "πολιτικά πρόσωπα", ό,τι κι αν σημαίνει αυτό.
Όπως στο ίδιο timing πέρυσι το ντοκιμαντέρ Παπαχελά δεν έκανε τίποτε παραπάνω από το να καταγράψει τα αυτονότητα μπάχαλα, έτσι και φέτος, οι "συγκλονιστικές αποκαλύψεις" της Καθημερινής (άσχετα αν αξίζουν τα σίδερα οι παλιάνθρωποι) δεν προσφέρονται για τίποτε ωφελιμότερο πέραν της κλασικής κομματικής αντιπαράθεσης. Επιπλέον, συνιστούν ένα τέχνασμα για την δημιουργία ασυνέχειας στη δημόσια σφαίρα, ώστε να αποφευχθεί οποιαδήποτε άβολη διακλάδωση της συζήτησης προς την αμφισβήτηση των θέσφατων της πολιτικής οργάνωσης εν γένει.
Δεν πιάνει. Όσες και όσοι γνωρίζουν καλά το ποτάμι, μπορούν εύκολα να διακρίνουν τους παραπόταμους. Η καταστροφή δεν ήταν απλώς αποτέλεσμα αδέξιων χειρισμών μερικών ανίκανων, που αργότερα προσπάθησαν να καλύψουν τα ίχνη τους, αλλά προετοιμαζόταν από χρόνια, όταν η πολιτεία έπνιγε την τοπική εθελοντική δράση, φροντίζοντας παράλληλα να αποδυναμώνει τις δομές και να περιπλέκει τις ιεραρχίες. Οι προηγούμενες έξι πυρκαγιές στα πέριξ της ίδιας ακριβώς περιοχής δεν δίδαξαν απολύτως τίποτα, διότι εντός μιας αντιπροσωπευτικής, φιλελεύθερης και αναθετικής διοίκησης δεν υπάρχει τίποτα να διδαχτείς.
Το πώς συνέβη η αποδυνάμωση των τοπικών πρωτοβουλιών, μέχρι το σημείο που να μην υπάρχουν στην περιοχή ούτε τα ελάχιστα μέσα, είναι ιστορία για ντοκιμαντέρ. Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι η συνέχεια, κατά την οποία η ανοικοδόμηση των καμένων κοινόχρηστων χώρων δεν συνέβη από κάποιον κρατικό φορέα, αλλά από... χορηγούς, οι οποίοι μέχρι και σήμερα σουλατσάρουν σε διάφορα εγκαίνια από εδώ και από εκεί δικαιωμένοι. Για να μην παρεξηγηθώ παρόλα αυτά, μάλλον δεν γινόταν να συμβεί αλλιώς, από τη στιγμή που κάθε ουσιώδης προσπάθεια αποκατάστασης αφέθηκε στους κατοίκους. Εκείνοι και εκείνες είναι που κινητοποιήθηκαν για τα πάντα, απλώς κάπου στο δρόμο, μην μπορώντας να κάνουν διαφορετικά, αναζήτησαν την ιδιωτική αρωγή. Οι χορηγίες που εξασφάλισαν πέρασαν κατόπι από τις διάφορες επιτροπές δήμων ή άλλων φορέων και κατέληξαν θριαμβευτικά σε ωφέλιμα έργα, τόσο για τους ανθρώπους της περιοχής, όσο και για τους "ευεργέτες" και τους δημόσιους λειτουργούς.
'Ολες αυτές οι διαδικασίες έχουν τρομερό ενδιαφέρον, διότι αποκαλύπτουν τις περίπλοκες σχέσεις μεταξύ της τοπικής, εθελοντικής, συνεργατικής δράσης και του ευρύτερου πολιτικού συστήματος. Έχουμε καταγράψει ήδη κάποια πράγματα με κάμερα με μία φίλη από τις επόμενες δυο τρεις ημέρες της πυρκαγιάς, τότε που μέχρι και αυτοί οι αλήτες από τα Εξάρχεια (τς, τς, τς) είχαν φέρει τρόφιμα, νερό και γιατρούς. Τώρα θα τα ανασύρω, ώστε σιγά σιγά να υλοποιηθεί επιτέλους ένα σχεδιο που είχαμε από τότε κατά νου. Μου την έχει βιδώσει λιγάκι που αυτό το σπάνιο υλικό δεν το έχει δει ακόμη ανθρώπου μάτι, όμως μάλλον όλα συνέβησαν για καλό. Θα το εμπλουτίσουμε και δεν θα βιαστούμε, ώστε του χρόνου τέτοια εποχή, ίσως και λίγο αργότερα, να δημοσιοποιηθεί μία διαφορετική οπτική και μετά ο καθένας/η καθεμιά ας κρίνει όπως νομίζει.
Από όπου και να το πιάσεις πάντως, ένα είναι το σίγουρο: Την ώρα που γύρω γύρω οι "θεσμοί" έβγαζαν χρήματα μέχρι και από τα καμένα δέντρα (άλλο καταπληκτικό αυτό), η τοπική οργάνωση και η μη θεσμική αυτο-διοίκηση υπήρξαν οι καθοριστικοί καταλύτες της όποιας ανάπλασης. Είμαι και θα είμαι πολύ περήφανος για το έργο των συλλόγων του Νέου Βουτζά, κι ας μην ακολούθησαν σε όλα πορεία ιδεολογικής καθαρότητας, κι ας σκόνταψαν σε διάφορες κακοτοπιές. Στην τελική, αν οποιοσδήποτε πιστεύει ότι θα μπορούσε να τα πάει καλύτερα, υπήρχε καρπούζι, υπήρχε και μαχαίρι.
Δυο χρόνια μετά, δεν θα έλεγα πως βρισκόμαστε σε κακό σημείο, ούτε φυσικά πως έχουμε ανακάμψει. Νόμιζα πως φέτος δεν θα γράψω κείμενο, όμως όπως αντιλαμβάνεστε αναθεώρησα, διότι η διαδικασία δημιουργίας μνήμης βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Μάλλον θα συνεχιστεί για χρόνια ακόμη, προσθέτοντας ανά περίσταση νέα εργαλεία, μέχρι που να λειανθούν τελείως οι κόγχες της βίας και του πένθους.
Μία ακόμη από αυτές τις προσθέσεις, συνέβη μόλις προχθές, σε ένα νεόκτιστο γηπεδάκι μπάσκετ, που ατενίζει τους οικισμούς του Βουτζά και του Ματιού από το υψηλότερο δυνατό σημείο. Το γήπεδο χτίστηκε με πρωτοβουλία στελέχους του αθλητικού συλλόγου του Νέου Βουτζά, με τη συνεργασία του Δήμου Μαραθώνα και με χρήματα ... τι άλλο ... χορηγών και ιδιωτών. Το δάπεδο του έχει ζωηρά χρώματα και γύρω γύρω περιβάλλεται από καινούρια βλάστηση και τσιμεντένιες κερκίδες, όσες ακριβώς χρειάζονται. Όταν κάθεσαι στο υψηλότερο σημείο τους, ξεχωρίζεις στο βάθος δεξιά τρία-τέσσερα νησιά των Κυκλάδων, από την Μακρόνησο μέχρι και την Τήνο. Στην άλλη πλευρά, την αριστερή, διακρίνονται τα Στύρα, τα Δικαστικά και κάποιες μακρινές περιοχές της Αττικής, ενώ στο κέντρο το βλέμμα κάθεται κυρίως στις κατακίτρινες εκτάσεις από (κάτι σαν) στάχυα, που προσωρινά αντικαθιστούν το πράσινο.
Λες και ήμασταν στο κέντρο του κόσμου, το Σαββατοκύριακο κύλησαν εκεί ώρες ατέλειωτες με μπάσκετ, στο πλαίσιο ενός τουρνουά 3 on 3, που έγινε με άλλη αφορμή, αλλά με την ίδια, αναπόφευκτη νοηματοδότηση των ημερών: Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, βρισκόμαστε, ξαναβρισκόμαστε και σιγά σιγά προχωράμε. Ήταν υπέροχο.
Οι απονομές των επάθλων ξεκίνησαν γύρω στις οκτώ της Κυριακής. Εκείνη την ώρα, το πορτοκαλί φως της δύσης έβαφε στέγες, σύρματα, βλάστηση και πρόσωπα, σημαδεύοντας με την καταπληκτική του χρώση μέχρι και τη θάλασσα. Τα μικρόφωνα άνοιξαν, τον λόγο πήραν διάφοροι και διάφορες σημαίνοντες/ουσες των συνοικιών. Οι αθλητές παρέλαβαν τα μετάλλια και ακούστηκαν χειροκροτήματα. Δεν σκεφτόμαστε ενδεχομένως όλοι και όλες με τον ίδιο τρόπο το αύριο, όμως μέσα από τέτοιες διαδικασίες, τουλάχιστον βρίσκουμε σταδιακά την άκρη με το χτες. Μακάρι να μην κάνουμε λάθος.
