Κάπου εδώ ξεκινά και το μπέρδεμα, το οποίο θα προσπαθήσουμε να ξεδιαλύνουμε μέσα από δύο κείμενα. Μετά από αυτό που διαβάζετε, θα ακολουθήσει άλλο ένα την επόμενη εβδομάδα από τον Leon T.
Η λέξη "δημιουργός" ή "δημιουργία" σπανίως εξηγείται στο αναγνωστικό κοινό. Κάπως έτσι θρηνούμε παλικάρια πάνω από τα πληκτρολόγια, ειδικά σε περιπτώσεις στις οποίες π.χ. ο Μάικ Τζέιμς θα έχει κάνει μπάχαλα όπως αυτό του Καζάν. Η ξεκούραση άλλωστε του Καλάθη, θεωρείται πως περνάει απ'ευθείας από τα δικά του χέρια, καθώς αν εκείνος δεν μπορέσει να "δημιουργήσει", τότε ο Νικ θα παίζει μέχρι να αφήσει και το τελευταίο κοκκαλάκι του στο παρκέ, στην προσπάθεια της ομάδας να βρει σωστές επιλογές. Αυτά δεν είναι επιχειρήματα, είναι παλαβομάρες, και θα ήθελα , αν έχετε λίγο υπομονή, να κάνουμε μια βόλτα στο μπάσκετ.
Ο όρος "δημιουργία" και οι σύγχρονοι πόιντ γκαρντ
Προσπαθώντας αρχικά να αποκωδικοποιήσουμε τον όρο δημιουργία, δεν θα ήταν άσχημο να ξεκινήσουμε από τα βασικά. Δημιουργία θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε ενέργεια οδηγεί σε καλές προϋποθέσεις για σουτ. Επειδή όμως "οι καλές προϋποθέσεις" δεν γίνεται να ποσοτικοποιηθούν, το καλύτερο πλαίσιο για έναν ορισμό μπορεί μόνο να προέλθει από όσα απτά συμβαίνουν τελικά στο παρκέ. Με απλά λόγια , τους πόντους. Λογικά λοιπόν, ένας καλός δημιουργός είναι αυτός που μπορεί να "προκαλέσει" μεγάλη παραγωγή πόντων για την ομάδα του. Στο NBA , και σε ο,τι αφορά τα μοντέλα στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, η παραγωγή των πόντων - και άρα η "δημιουργία" συνίσταται σε τρία πράγματα.
- α) Τα σουτ που φτιάχνει ο παίκτης μόνος του επάνω σε τρίπλα
- β) Τις ασίστ που μοιράζει για τους συμπαίκτες του
- γ) Την ικανότητα που έχει να κερδίζει φάουλ και να σκοράρει από τις βολές.
Ως παίκτης που "δημιουργεί" συνεπώς, δεν νοείται μόνο εκείνος που μοιράζει σωστά την μπάλα για τους υπόλοιπους, αλλά εκείνος που έχει στο ρεπερτόριο του διάφορους τρόπους για να σκοράρει εξίσου και ο ίδιος. Αν σε κάτι μας παραπέμπει όλο αυτό είναι ο διευρημένος όρος του combo guard ή ο λίγο στενότερος του scoring guard. Αυτό δεν σημαίνει πως "δημιουργοί" δεν γίνεται να είναι παίκτες απο άλλες θέσεις, αλλά όσο να ναι οι γκαρντ έχουν σαφώς περισσότερη ώρα την μπάλα στα χέρια τους από ψηλότερους παίκτες. Πράγματι, και με βάση στοιχεία από την περίοδο 2015/16 , οι κορυφαίοι δημιουργοί του ΝΒΑ ήταν σχεδόν όλοι κοντοί. Το γράφημα που βλέπετε προέρχεται από το ίδιο άρθρο στο οποίο σας παρέπεμψα λίγο παραπάνω , και βασίζεται στα τρία κριτήρια που μόλις αναφέρθηκαν.
Το κόκκινο αναλογεί στις ασίστ, το κίτρινο στις βολές και το μπλε στα σουτ, με τον Ρόντο να αποτελεί την επιτομή του point guard που δημιουργεί πόντους συντριπτικά από τις ασίστ του, σε σχέση με τις άλλες δύο κατηγορίες. Γενικά, οι καλύτεροι "δημιουργοί" του ΝΒΑ παρουσιάζουν μια ισορροπία στην κατανομή, και αν θα έβαζε κανείς κάποιον στο άλλο ακρο θα ήταν ο Ντερόζαν, ένας πλάγιος παίκτης που συνεχίζει την κίνηση πίσω από τα σκριν και εκτελεί μέσα σε κόσμο. Με την εξαίρεση εκείνου, του Τζέιμς και του Ντουράντ, οι υπόλοιποι 11 της λίστας των 14 είναι γκαρντ, με τους μοναδικούς "καθαρούς" πλέι μέικερ να είναι οι Πολ και Ρόντο.
Η παρατήρηση αυτή από μόνη της δεν λέει φυσικά τίποτα. Αυτό που έχει αξία είναι να εξεταστεί είναι αν οι ομάδες για τις οποίες αγωνίζονται οι παίκτες είναι αποτελεσματικές στην επίθεση. Ψάχνοντας λίγο παραπάνω, και συγκεκριμένα στο basketball reference, ανακαλύπτει κανείς πως 7 στους 11 από τους παραπάνω γκαρντ ήταν μέλη μιας τοπ-10 επίθεσης (με όρους offensive rating πάντα). Kαι με την εξαίρεση του Κρις Πολ, ο οποίος θα μπορούσε να θεωρηθεί ένας κλασικός πόιντ γκαρντ, οι υπόλοιποι έξι ανήκουν στην κατηγορία του γκαρντ-σκόρερ (Ουέστμπρουκ, Κάρι, Χαρντεν, Τομας, Λάουρι, Λίλαρντ). Αυτό στο οποίο κατευθυνόμαστε είναι βασικά το εξής: κάποιες από τις πολύ καλές επιθέσεις του ΝΒΑ, δεν βασίζονται στον παίκτη-δημιουργό, όπως τον εννοούμε στα μέρη μας, αλλά έχουν δομήσει τις επιθετικές τους λειτουργίες γύρω από οργανωτές που κύριο προσόν τους είναι το σκορ, είτε αυτοί εμπίπτουν στην κατηγορία combo, είτε σε εκείνην του shooting. Δεν είναι κανόνας (δείτε π.χ. τους Σπερς , τους Κλιπερς ή την Σάρλοτ με τον Ουόκερ) , όμως συμβαίνει, και αυτό είναι το σημαντικό.
O Στεφ Κάρι εξάλλου, σε ανύποπτο χρόνο το είχε δηλώσει : " [Σήμερα] πρέπει να μπορείς τόσο να δημιουργήσεις, όσο και να είσαι επιθετικός. Οι ικανότητες πολλών παιδιών είναι κυρίως επικεντρωμένες στο σκορ. Αν έχεις κάποιον εκεί έξω που δεν μπορεί να σκοράρει, βρίσκεσαι σε μειονεκτική θέση. Χαίρομαι που παίζω σε αυτή την εποχη". Ο Κάρι παίζει μπάσκετ σε μια συγκυρία στην οποία το σκοράρισμα των πόιντ γκαρντ έχει φτάσει σε επίπεδα-ρεκόρ. Σύμφωνα με την USA Today, εκείνοι πέτυχαν πέρυσι το 23,4% των πόντων όλου του ΝΒΑ, νούμερο σχεδόν δυσθεώρητο, το οποίο είναι πιθανό να έχει παραμείνει το ίδιο ή και υψηλότερο φέτος, καθώς ο Τζέιμς Χάρντεν δεν αναφέρεται πλέον ως σούτινγκ γκαρντ, αλλά ως πόιντ.
Η δημιουργία μέσω της ομάδας - Mini Case Studies
Η περίπτωση του είναι ενδεικτική μίας παραμέτρου της δημιουργίας, με μεγαλύτερη σημασία από τις τρεις που περιγράψαμε πιο πάνω : της ομαδικής λειτουργίας. Το σχέδιο, εάν έχει συγκεkριμένη κατεύθυνση, μπορεί να βοηθήσει την δημιουργικότητα του παίκτη να εκτοξευθεί , επηρεάζοντας ταυτόχρονα και την αντίστοιχη της ομάδας. Ομαδική και ατομική "δημιουργία" βρίσκονται σε μία σχέση αλληλένδετη και αλληλοεξαρτώμενη, και υπάρχουν επί τούτου μερικά ωραία παραδείγματα.
Ο Χάρντεν, στα πρώτα χρόνια του στο Χιούστον έπαιζε καθαρά επάνω στο skill set που τον έκανε γνωστό. Ήταν ο βασικός σκόρερ της ομάδας, έχοντας μαζί του τον Ντουάιτ Χάουαρντ και έναν πιο κλασικό οργανωτή στο πρόσωπο του Τζέρεμι Λιν και αργότερα του Λόσον. Ο σταρ των Ρόκετς έτρεχε φυσικά περισσότερες επιθέσεις από τους παρτενέρ του (με τον διαχρονικό Μπέβερλι να είναι ένας έξοχος κομπάρσος), παρ'ολα αυτά η μπάλα δεν περνούσε από τα χέρια του με τον τρόπο που συμβαίνει φέτος. Το σχέδιο είχε σίγουρα επιτυχία, με το Χιούστον να εμφανίζεται στην χειρότερη περίπτωση στο τοπ-12 των επιθέσεων και στην καλύτερη στην 4η θέση, την σεζόν 13-14. Ομως τίποτα δεν συγκρίνεται με αυτό που συμβαίνει φέτος, και έρχεται ως συνέπεια της απόφασης του Ντ'Αντόνι να ξεφορτωθεί τα περιττά και να δώσει στον Χάρντεν το απόλυτο κουμάντο της επίθεσης. Βάζοντας δίπλα στον "μούσια" τον Ερικ Γκόρντον, τον "ετερόφωτο" ψηλό Κάπελα και διάφορους άλλους σουτέρ/εργάτες , ο πρώην τεχνικός των σούπερ-Σανς έχει φτιάξει την δεύτερη πιο αποτελεσματική επίθεση του ΝΒΑ.
Τα νούμερα είναι εντυπωσιακά. Πρώτον, ο Χάρντεν (ένας γκαρντ με βασικό προσόν το σκορ) για πρώτη φορά μοιράζει τόσες πολλές ασίστ, έχοντας φτάσει στο πρωτοφανές νούμερο του 52,4% στο assist ratio. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως πάνω από τα μισά σουτ των συμπαικτών του είναι δική του δημιουργία. Για να φανταστείτε για τι μιλάμε, το αντίστοιχο ποσοστό καριέρας του Στόκτον ήταν στο 50%, ενώ το αμέσως χαμηλότερο που έδωσε ποτέ ο Χάρντεν στην ίδια κατηγορία είναι το περυσινό 35,4%. Η διαφορά είναι τεράστια. Όπως μάλιστα μου έδειξε ο Μήτσος Μαυράκης του Ball Hog, οι Ρόκετς , ενώ είναι δεύτεροι στον αριθμό ασίστ, είναι τέταρτοι από το τέλος σε πάσες ανά αγώνα , κατι που κάνει το όλο ζήτημα ακόμη αξιότερο αναφοράς, και σημαίνει μαζί με τα υπόλοιπατο εξής: το Χιούστον έχει μια στατική επίθεση, όπου τα πάντα περνάνε από τα χέρια του Χαρντεν ,τα πάντα! Δεν είναι ακριβώς το είδος της δημιουργίας που έχουμε στο κεφάλι μας όταν ζητάμε παίκτες-δημιουργούς, αλλά το όλο εγχείρημα λειτουργεί στην εντέλεια!
Ενα άλλο παράδειγμα , τελείως διαφορετικής φύσεως, αφορά τους πρωταθλητές του ΝΒΑ του 2011, Ντάλας Μάβερικς. Οι Μαβς είχαν τον παιχταρά τους να αγωνίζεται στην θέση 4 και είχαν ως βασικό πόιντ γκαρντ έναν πλέι μέικερ με την κλασική έννοια του όρου, τον Τζέισον Κιντ. Μόνο που ο τελευταίος ήταν τότε στα 38 (!) του και δεν είχε καμμία σχέση με τον παίκτη που οδήγησε τους Νετς στους τελικούς, παρά τον καλό αριθμό ασίστ (8,2). Με αυτό το νούμερο, ο Κιντ έφτασε σε ένα όχι αμελητέο 35% σε assist ratio, το οποίο όμως δεν συγκρίνεται καν με το προηγούμενο παράδειγμα του Χάρντεν. Στους τελικούς απέναντι στο Μαιάμι μάλιστα, ο Κιντ ήταν υπεύθυνος μόνο για το 28% των εύστοχων σουτ των συμπαικτών του, κάτι που όσο να ναι κάνει κάποιον να αναρωτιέται πως μοιράστηκε το υπόλοιπο 72% . Και μάλιστα με έναν τρόπο που έδωσε πρωτάθλημα σε ένα από τα μεγαλύτερα underdogs των τελευταίων χρόνων.
Ο Καρλάιλ βέβαια ήξερε ακριβώς τι είχε στα χέρια του : είχε τον τεράστιο Ντιρκ Νοβίτκσι και τον εξαιρετικό combo guard που ονομαζόταν Τζέισον Τέρι. Ο Τέρι αποτέλεσε τον τρίτο τη τάξει πασέρ των Μαβς στην σειρά (βάσει assist ratio), πίσω από τον Κιντ και τον Μπαρέα, που όμως έπαιζε λίγο. Ουσιαστικά, και λαμβάνοντας υπόψη τις τρεις πτυχές της δημιουργίας, αποτέλεσε τον δεύτερο πόλο παραγωγής καλαθιών πίσω από τον Νοβίτκσι σκοράροντας 18 πόντους και μοιράζοντας 3,2 ασίστ ανά παιχνίδι. Το πλεονέκτημα που είχαν οι δυο τους απέναντι στις άμυνες ήταν το εξής. Επειδή ακριβώς ο Τέρι ήταν combo, στο πικ εν ρολ τραβούσε περισσότερη προσοχή από ο,τι ο Κιντ, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για τα pop out του Νοβίτσκι.
Όπως δείχνει πολύ όμορφα μάλιστα ένα άρθρο του Real GM, το Ντάλας συνέχισε αυτή την τακτική και τα επόμενα χρόνια , βασιζόμενο πολύ σε μια μοιρασμένη δημιουργία με άξονες τους shooting/combo guards και την μηχανή του σκορ και των κερδισμένων φάουλ, Ντιρκ Νοβίτσκι. Το άρθρο εξετάζει τις πολύ επιτυχημένες χρονιές των Μαβς το 2014 και 2015 όταν έφτασαν στο όριο των 50 νικών, χωρίς να έχουν καθορισμένες θέσεις για τους κοντούς και χωρίς να ξεχωρίζουν κάποιον ως δημιουργό. Όλοι αλληλεπιδρούσαν κάπως με τον Ντιρκ, και όπως στην ομάδα που πήρε το πρωτάθλημα υπήρχε ο Τέρι, αργότερα υπήρχε ο Μόντα Ελις. Το pick and pop ενός τέτοιου γκαρντ έφερνε δημιουργία, ως εξής.
Είναι το απλούστερο πράγμα του κόσμου, και αυτό που συμβαίνει όταν ο shooting/combo γκαρντ είναι τόσο καλός παίκτης, ώστε η άμυνα να είναι αναγκασμένη να του δώσει παραπάνω προσοχή μετά από ένα σκριν. Ο Καρλάιλ δημιούργησε ένα σύστημα για να βγάζει τον Ντιρκ ελεύθερο, στο οποίο απαιτούνταν από την μία μοιρασμένοι ρόλοι, και από την άλλη κοντοί που κάνουν κάτι παραπάνω από την κλασική "δημιουργία": σκοράρουν και παίρνουν το drive. Μέσα από το σχέδιο αναδείχθηκαν τόσο εκείνοι, όσο και ο μεγάλος σταρ.
Δεν ξέρω αν σας θύμισε κάτι το παραπάνω παράδειγμα, αλλά προσωπικά μου έφερε στο νου ένα πλάνο που αναγέννησε τόσο έναν παίκτη, όσο και μια ομάδα. Nα ένα απόσπασμα του, που μοιάζει εκπληκτικά με ο,τι είδατε λίγο παραπάνω.
H Μπασκόνια του Βέλιμιρ Περάσοβιτς, στην αναπάντεχη πορεία της για το φάιναλ φορ του 2016, επέλεξε να στηριχθεί επάνω σε μία πολύ δυνατή άμυνα από γρήγορους παίκτες, οι οποίοι κάλυπταν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις αδυναμίες του βασικού ψηλού. Ο Μπουρούσης όμως ήταν υπεραπαραίτητος στο να λειτουργήσει το επιθετικό πλάνο, το οποίο ήταν δομημένο γύρω από εκείνον και δύο γκαρντ που δεν λογίζονταν ποτέ ως καθαροί πλέι μέικερ, ίσα ίσα το αντίθετο. Η Μπασκόνια έφτιαξε μια επίθεση που ήταν όσο αποτελεσματική χρειαζόταν για να συνδυαστεί αρμονικά με την πολύ καλή άμυνα, και αυτή η προσέγγιση λειτούργησε στο ακέραιο.
Πιο συγκεκριμένα, οι Ανταμς και Τζέιμς δημιουργούσαν κυρίως στο ένας εναντίον ενός ή μέσω ενός απλού σκριν, υπολογίζοντας πως η ταχύτητα, το drive και η εκτελεστική τους δεινότητα θα ήταν αρκετές για να τραβήξουν έστω την προσοχή της άμυνας. Το ίδιο ισχυε και για τον Μπουρούση στο χαμηλό ποστ, ο οποίος κέρδιζε φάουλ με την σέσουλα. Το αποτέλεσμα ήταν να μην υπάρχει κάποιος που να ξεχωρίζει στην κατανομή των ασίστ. Ο Ανταμς ήταν υπεύθυνος για το 31% των καλαθιών των συμπαικτών του όσο ήταν στο παρκέ, ο Τζέιμς για το 27%, και ο Ελληνας σέντερ για το 17%, με τον πιο συγκρατημένο Κοζέρ να έρχεται τέταρτος. Το pick n pop, η προσωπική φάση και τα cuts μετά από post up έγιναν σημαία στον δημιουργικό χάρτη του Περάσοβιτς. Η Μπασκόνια έφτασε έτσι ελάχιστα λεπτά πριν από την συμμετοχή της στον τελικό, μοιράζοντας (προσέξτε) τις λιγότερες ασίστ στην διοργάνωση! Καλάθια βέβαια έβαζε όσα χρειάζονταν, όντας δημιουργική με τον δικό της τρόπο. Το πλάνο της ανέδειξε τους παίκτες, και εκείνοι με τα ατομικά χαρακτηριστικά τους δικαίωσαν το πλάνο.
Συμπεράσματα της επιστημονικής έρευνας.
Θα μπορούσε κανείς να αραδιάζει παραδείγματα με τις ώρες. Στο ΝΒΑ, οι Γκόλντεν Στέιτ Ουόριος π.χ., στέκονται στο αλλο ακρο από το Χιούστον. Παίζουν λίγα πικ εν ρολ , και βγάζουν τις περισσότερες προσπάθειες τους μέσα από off ball screens και με πρώτο πασέρ τον Γκριν. Ο Κάρι, στην αρχή της καριέρας του, λογιζόταν ως combo. Οι Σανς του Ντ'αντόνι αντίθετα βασίζονταν σε πιο "κλασικές" παραμέτρους της δημιουργίας. Είχαν τον Νας. Η φετινή πιο αποτελεσματική επίθεση του ΝΒΑ (Ράπτορς) έχει έναν scoring guard να κάνει κουμάντο (Λάουρι), έναν άλλον που σουτάρει από την μέση απόσταση (Ντε Ρόζαν) και έναν πιο συγκρατημένο πλέι μέικερ να μοιράζει σωστά την μπάλα όταν ενας εκ των δύο πρώτων δεν είναι στο παρκέ (Τζόζεφ). Επίσης, και όπως μου έδειξε ο Λεό, είναι πιο επικίνδυνη όταν αγωνίζεται με το "εναλλακτικό" σχήμα της, χωρίς τον βασικό πικ εν ρολ σέντερ (Βαλανσιούνας) και χωρίς τον Ντε Ρόζαν. Ενα συγκεκριμένο σχήμα με τον Λάουρι και τους αναπληρωματικούς μάλιστα, είναι το πιο παραγωγικό σε όλο το ΝΒΑ! Αυτή είναι εξάλλου και άλλη μία παραμέτρος που αξίζει να εξεταστεί, και που θα είναι μέρος των όσων γράφει ο Leon Τ. στο β' μέρος . Πολλές ομάδες επιλέγουν διαφορετικά σχέδια δημιουργίας (δηλαδή παραγωγής πόντων) , βάσει των σχημάτων που παρατάσσουν στο παρκέ. Οι αναπληρωματικοί δημιουργούν με άλλους τρόπους.
Στην Ευρωπη , η ποικιλία είναι ανάλογη, με τους scoring/combo guards να συμμετέχουν ενεργά σε διάφορα ομαδικά σχέδια πολλών αποτελεσματικών ομάδων (Ντε Κολό, Σπανούλης, Λάνγκφορντ κλπ), και με παίκτες που δεν είναι κοντοί να παρουσιάζονται κομβικοί στην δημιουργική διαδικασία (Μέλι, Τόμιτς). Αλλα από αυτά τα σχέδια είναι πιο προσωποκεντρικά (Ολυμπιακός), άλλα όχι (Μπάμπεργκ). Η ουσία είναι πως ο παίκτης-δημιουργός δεν μπορεί να βρεθεί ούτε σε μία θέση , ούτε να έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που περιορίζονται στον έλεγχο του ρυθμού και την πάσα. Για να τον βρει κανείς πρέπει να εξετάσει με ποιο τρόπο αγωνίζεται μία ομάδα, τι ανάγκες έχει, και να λάβει υπόψη του πως η έννοια "δημιουργία" συνίσταται στα τρία πράγματα που αναφέραμε στην αρχή.
Για να γίνω για το τέλος και πιο συγκεκριμένος πάνω στις εγχώριες φιλοσοφικές αναζητήσεις: η υπόθεση πως ένας δημιουργός από την θέση 1 θα λύσει το επιθετικό πρόβλημα του ΠΑΟ δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί. Πολλοί ζητάνε κάποιον που να ξεκουράσει τον Καλάθη. Ζητάνε δηλαδή έναν παίκτη που θα έχει τα χαρακτηριστικά του, αλλά θα είναι σίγουρα χειρότερος. Γιατί να μην τον αντικαθιστά κάποιος άλλος, καλύτερος παίκτης, που να έχει άλλα χαρακτηριστικά και μαζί με κάποιους άλλους να μπορούν να βρουν την δημιουργία κάπου άλλου ή κάπως αλλιώς; Καλάθια ψάχνουμε σύντροφοι. Ή τρεις βολές στο τέλος εν πάσει περιπτώσει.
Διαβάστε την συνέχεια του αφιερώματος για τις second units των ομάδων και την ... Μπαρτσελόνα, εδώ.
