Το Last Dance με τη σειρά του, αφηγείται μια πραγματική ιστορία, και οι δημιουργοί του επιλέγουν τους τρόπους με τους οποίους αυτή θα ξετυλιχθεί στην οθόνη, καθώς και που θα ρίξουν τον προβολέα τους. Κάπως έτσι, επιλέγοντας ως απόλυτο επίκεντρο τον Michael Jordan, σημαντικές ή λιγότερο σημαντικές μορφές της επιτυχίας, από τον Jerry Krause, στον Steve Kerr και τον Scott Burrell, χρησιμοποιούνται ως “foils” για να αντικατοπτρίσουν τον κεντρικό ήρωα. Με τον ίδιο τρόπο χρησιμοποιείται και ο Toni Kukoc.
Ενώ σε ένα έργο της φαντασίας, κάτι τέτοιο δεν δημιουργεί προβλήματα, δεν ισχύει το ίδιο και στην αφήγηση μιας πραγματικής ιστορίας, ιδίως όταν προβάλλεται ως η ιστορία μιας ομάδας και όχι ως μια προσωπογραφία. Το πρόβλημα εδώ δεν είναι αν τα πρόσωπα χρησιμοποιούνται με επιτυχημένο τρόπο ως αντανακλάσεις του Jordan, όσο αλλά το ότι ως συμμέτοχοι σε μια ομαδική επιτυχία, δεν τους αξίζει αυτή την αντιμετώπιση. Ιδίως εν έτει 2020 που η ιστορία έχει γραφτεί και ξαναγραφτεί και η φήμη το Michael Jordan δεν έχει καμία ανάγκη εδραίωσης, ήταν μια ευκαιρία να δοθεί χώρος και στους υπόλοιπους παράγοντες του θρύλου των ‘90s Bulls.
Κλείνοντας τη συζήτηση γύρω από το Last Dance λοιπόν, και καθώς, θετικά η αρνητικά, όλοι μας έχουμε διαμορφώσει μια κάποια άποψη για το πώς παρουσιάστηκε η ιστορία του τελευταίου πρωταθλήματος των Chicago Bulls ή, συνεπείς με την προσέγγιση των δημιουργών, του Michael Jordan, αξίζει να ρίξουμε μια ματιά σε άλλη μια σημαντική φιγούρα της δεύτερης τριάδας πρωταθλημάτων, την οποία το Last Dance αγγίζει μονάχα για να φωτίσει τις πτυχές της προσωπικότητας του Jordan και του Pippen. Η μορφή αυτή δεν είναι άλλη από τον Toni Kukoc.
Μεγάλο μέρος της ιστορίας των Bulls ξετυλίγεται σε ζεύγη αντιθέτων. Ο αιμοδιψής Jordan απέναντι στον πράο Pippen, ο ρεαλιστής, κοντός και εβραίος Jerry Krause απέναντι στα θαύματα της φύσης, η clean cut φιγούρα του Jordan απέναντι στα βαμμένα μαλλιά και την παράνοια του Dennis Rodman, ο ιδρωμένος Larry Brown απέναντι στον zen Phil Jackson, και ούτω καθεξής. Ένα τέτοιο ζεύγος όμως που δεν αναφέρεται συχνά, παρότι ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της εύθραυστης ισορροπίας των Bulls της περιόδου 1996-1998 είναι το δίδυμο Rodman - Kukoc.
Ο Kukoc στην Ευρώπη
Ας γυρίσουμε λίγο την κασέτα προς τα πίσω όμως. Ποιος ήταν αυτός ο Toni Kukoc που ο Jerry Krause είχε ερωτευτεί στις αρχές των ‘90s, μια εποχή που οι Ευρωπαίοι ήταν ακόμη κάτι το εξωτικό στο ΝΒΑ, με τη λέξη “εξωτικό” να παραπέμπει περισσότερο σε υπανάπτυκτους, παρά στη διαφορετικότητα. Από το 1988 μέχρι 1993 ο “Ροζ Πάνθηρας” είχε κατακτήσει ένα χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο, ένα χρυσό σε Μουντομπάσκετ, δύο χρυσά και ένα χάλκινο σε Ευρωμπάσκετ, καθώς και ένα αργυρό Ολυμπιακό μετάλλιο ως μέλος της εθνικής Κροατίας το 1992. Μάλιστα στο Μουντομπάσκετ του 1990 και το Ευρωμπάσκετ του 1991 αναδείχθηκε MVP. Σε συλλογικό επίπεδο κατέκτησε τρεις Ευρωλίγκες και ισάριθμα Final-4 MVPs, τέσσερα πρωταθλήματα και δύο κύπελλα Γιουγκοσλαβίας, αλλά και από ένα πρωτάθλημα και κύπελλο Ιταλίας, συγκεντρώνοντας παράλληλα διάφορες πιθανές και απίθανες ατομικές διακρίσεις. Όλα αυτά πριν κλείσει τα 25 του. Ο Jerry Krause δεν ανακάλυπτε την Αμερική στο πρόσωπο του Kukoc. Απεναντίας, σαγηνευτηκε από έναν ήδη θρύλο του ευρωπαϊκού μπάσκετ. Απλώς ο κόσμος του μπάσκετ στις ΗΠΑ αρνιόταν ακόμη να “χαμηλώσει” το βλέμμα του στην Ευρώπη.
Ο Toni Kukoc λοιπόν δεν ήταν άβγαλτο μπασκετικά παιδάκι. Όσο ο Jerry Krause μηχανευόταν την μετακίνησή του στο Chicago ήταν ένας superstar της “απο ‘δω πλευράς” και σίγουρα δεν ήταν παιδάκι σαν προσωπικότητα, καθώς τα τελευταία κεφάλαια αυτού του παραμυθιού διαδραματίζονταν εν μέσω ενός εκ των πιο βίαιων και παράλογων (λες και υπάρχουν και λογικοί…) πολέμων στην σύγχρονη ιστορία, ενός πολέμου τις χαραγματιές του οποίου ακόμα βιώνουν οι εμπλεκόμενες χώρες, οι διαλυμένες οικογένειες και τα ξεκληρισμένα χωριά. Κρατήστε συνεπώς αυτούς τους δύο αστερίσκους: την επιτυχία και την εμπειρία του πολέμου.
Η τέλεια αφορμή
Η αδιαφορία για τα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα μετατράπηκε σε καχυποψία και εχθρότητα, όπως ευθαρσώς δηλώνουν οι παίκτες των Bulls στο ντοκιμαντέρ, πυροδοτημένοι από τις αδιάκοπες μεθοδεύσεις του Jerry Krause. Το αποκορύφωμα φυσικά αυτής της κατάστασης δεν ήταν άλλο από το διαβόητο πλέον παιχνίδι ανάμεσα στην Dream Team και την εθνική Κροατίας, στο οποίο ο Jordan με τον Pippen αποφάσισαν να χιμήξουν πάνω στον Toni Kukoc, και, όπως λέει ο θρύλος να τσακώνονται για το ποιος θα τον πρωτομαρκάρει. Όπως ακούσαμε και στο ντοκιμαντέρ από τον Scottie Pippen “ο Kukoc ήταν απλά ο Krause με φανέλα της Κροατίας”. Όλα αυτά για να αποδείξουν ότι ο (μελλοντικός τους συμπαίκτης) Kukoc δεν είναι αρκετά καλός για το NBA. Αυτός όμως είχε ήδη ζήσει πάρα πολλά για να “σπάσει” από ένα παιχνίδι.
Όμως και για τον ίδιο τον Kukoc, ψύχραιμο και ρεαλιστή, το NBA δεν ήταν ακριβώς ένα όνειρο. Μπορεί ο Toni και οι υπόλοιποι πιονέροι να άνοιξαν τον δρόμο για να ακουμπάει σήμερα η μπάλα στα χέρια του Doncic και του Αντετοκούνμπο σε ρόλο απόλυτου superstar (το impact του Nowitzki είναι ιστορία για μια άλλη μέρα, αφού αυτός άλλαζε το παιχνίδι με την απειλή του σουτ του και λιγότερο με την μπάλα στα χέρια), αλλά το στερεότυπο απέναντι στους Ευρωπαίους ήταν πως είναι soft και δεν παίρνουν rebounds. Kανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι θα μπορούσαν να κεφαλαιοποιήσουν τα διαφορετικά στοιχεία του μπασκετικού τους προφίλ που αναπτύσσονταν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού μπάσκετ - το αθλητικό επίπεδο θεωρείτο πολύ χαμηλό. Ήταν αυτή η πρώτη γενιά παικτών λοιπόν, που δούλεψαν όμως ως σκαπανείς της σημερινής εποχής. Κι ας έπρεπε να καταπιούν τον εγωισμό τους γι’ αυτό.
O ρόλος του Kukoc
Για να γίνει ο Jordan ο καλύτερος δεν αρκούσε μόνο το ταλέντο και η δουλειά που έριξε στο γήπεδο, o υπερ-ανταγωνιστικός χαρακτήρας του, ή η εμπορική αξιοποίηση της εικόνας του. Το στοιχείο που μέχρι σήμερα στεγανοποιεί τη θέση του στην κορυφή είναι οι έξι τίτλοι, οι μηδέν χαμένοι τελικοί. Δηλαδή τα ομαδικά επιτεύγματα, πράγμα λογικό όταν μιλάμε για ένα ομαδικό άθλημα. Για να έρθουν αυτά, χρειάστηκε μια σειρά ανθρώπων να δουλέψουν αδιάκοπα, να συγκρουστούν με τα “θέλω” του, αποδεχόμενοι το προσωπικό κόστος και διακινδυνεύοντας τη φήμη τους.
Ο Kukoc ίσως να χειρίστηκε αυτή την πρόκληση καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον. Όπως κι ίδιος δηλώνει, το άλμα στο NBA δεν ήταν εύκολο για παίκτες που σε διεθνές επίπεδο είχαν αποδείξει την αξία τους κερδίζοντας την team USA, αλλά είχαν να αντιμετωπίσουν το στερεότυπο. “Να πάω στους Bulls και να κερδίζω πρωταθλήματα ενώ μπορεί να κάθομαι στον πάγκο στο καλύτερο σημείο της καριέρας μου; Ίσως να άξιζε στα 31-32, αλλά όχι στα 24”.
Σε αυτό το σημείο βρέθηκε ο δαιμόνιος Krause που προσπαθούσε να τον πείσει ότι οι Bulls θα χρησιμοποιήσουν όλες τις πτυχές του ταλέντου του, την ώρα που προσπαθούσε να ισορροπήσει τις αντιδράσεις πίσω στο Chicago. Ό,τι κι αν υποσχόταν όμως ο Krause, ήταν σαφές πως ο Kukoc δεν θα ήταν ο star τον Bulls, όπως είχε συνηθίσει να είναι στην Ευρώπη. Για να αποφασίσει να κάνει το άλμα, έπρεπε να έχει ξεπεράσει το εγώ του. Και για να γίνει αυτό χρειάζεται ένας άνθρωπος που έχει ζήσει τόσο τα όμορφα όσο και τα άσχημα της ζωής, ο οποίος (νομίζω) δίνει στο άθλημα την αξία που έχει και δεν είναι γι’ αυτόν (πλέον) υπαρξιακή ανάγκη. Ένας άνθρωπος που έχει συνείδηση ότι θα πρέπει να επισκιαστεί επαγγελματικά αν θέλει να συνεχίσει να είναι μέλος ομαδικών επιτυχιών στο επόμενο επίπεδο.
Από αυτή την άποψη, ίσως να ήταν ευτυχής η συγκυρία της προσωρινής απόσυρσης του Jordan, καθώς ο Toni πήρε το βάπτισμα του πυρός σε μια ομάδα με μειωμένες απαιτήσεις από το σοκ της απόφασης του MJ, με ηγέτη τον ήρεμο και υποστηρικτικό Scottie Pippen, και φυσικά περισσότερα λεπτά και επαφές για τον rookie Kukoc. Μετά την σεζόν προσαρμογής, καθώς ακόμη και έτσι έπρεπε να προσαρμοστεί στο βαρύτερο πρόγραμμα, αλλά και σε έναν πιο υποστηρικτικό ρόλο, ερχόμενος από τον πάγκο, την επόμενη χρονιά (1994-95) έδειξε τις δυνατότητές του, με τον Phil Jackson να του εμπιστεύεται τη μπάλα για τελευταία σουτ, με αποκορύφωμα το διαβόητο πλέον σκηνικό με την άρνηση του Pippen να βγει στο παρκέ.
H επιστροφή του Jordan λοιπόν, σήμαινε ότι ο Kukoc θα έπρεπε να επιστρέψει στον ρόλο του έκτου παίκτη, βραβείο το οποίο κέρδισε το 1996. Ακόμα κι έτσι η προσαρμογή δεν ήταν εύκολη, κι όπως λέει ο ίδιος “έπρεπε να αλλάξω στυλ [...] και νομίζω ότι αυτό είναι εναντίον μου κοιτώντας τα στατιστικά. Κερδίζαμε πρωταθλήματα, αλλά δε σκόραρα πολύ, 14, 15 πόντους. Λένε για τον Drazen και τον Dino που σκόραραν περισσότερο και πως δεν είμαι All-star [...], αλλά αυτοί δεν έφταναν καν στα playoffs. Είναι εντάξει. Χαίρομαι να είμαι αυτός που κέρδιζε” (πολύ ελεύθερη μετάφραση). Κι εδώ έρχεται η θυσία της προσωπικής φήμης που είδαμε παραπάνω, αλλά και η ωριμότητα του να αποδεχτεί να γίνει ένα μέρος του συνόλου για να μην καταρρεύσει το οικοσύστημα. Μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για έναν παίκτη στο απόγειο των δυνάμεων του, στα 27 του χρόνια, ο οποίος έχει κερδίσει τα πάντα, σε συλλογικό και εθνικό επίπεδο στην Ευρώπη.
Γιατί όμως ήταν τόσο σημαντική η διακριτική προσωπικότητα του Kukoc συγκεκριμένα για τους Bulls; Υπάρχει μια δυναμική ανάμεσα στον Kukoc και τον Rodman που βρίσκω ανάλογη της δυναμικής Jordan - Pippen. Σαν μια άρρητη συμβιωτική σχέση στο οικοσύστημα του Phil Jackson, ο Κροάτης επέτρεπε στο “Σκουλήκι” να είναι ο (μπασκετικός) εαυτός του - και το αντίθετο. Η ικανότητα του Kukoc στο σκοράρισμα, τη δημιουργία προσωπικής φάσης ή καταστάσεων για άλλους και το καλό του σουτ, αποτελούσαν το αντίβαρο του Rodman, ο οποίος μπορούσε να είναι αφοσιωμένος σε όσα έκανε καλά χωρίς να χρειάζεται να σκοράρει, συμμετέχοντας στην επίθεση μόνο ως screener, επιθετικός ριμπάουντερ και ενίοτε πασέρ - αυτονόητο ότι και τα χαρακτηριστικά του Rodman επέτρεψαν στον Kukoc να ξεδιπλώσει τις δικές του αρετές με διαφορετικό τρόπο από ό,τι η θέση του θεωρητικά θα απαιτούσε εκείνη την εποχή. Θέση που ήθελε τεσσάρια-άντρακλες που παίζουν ξύλο σε άμυνα και επίθεση. Αλλά και σε επίπεδο προσωπικότητας, ο ήρεμος, υπομονετικός Kukoc ήταν αντίβαρο στην εκρηκτική, larger than life και όχι ακριβώς υπόδειγμα επαγγελματισμού, προσωπικότητα του Rodman. Ο μεν Kukoc είχε ξεπεράσει το εγώ του - φαινομενικά τουλάχιστον - σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο - ο Rodman ακόμα βρισκόταν σε μια θυελλώδη σχέση με το δικό του. Σε αυτό το επίπεδο είναι που πιστεύω πως ο Kukoc ήταν ο απολύτως απαραίτητος παίκτης για τους Bulls, και όχι ένα αναλώσιμο κομμάτι που θα μπορούσε να αντικατασταθεί από έναν τυχαίο παίκτη των 13-14 πόντων.
Συνοψίζοντας λοιπόν τον ρόλο του Toni Kukoc στην επιτυχία των Bulls αλλά και τη θέση του στο Last Dance, βλέπουμε όλα αυτά τα συχνά αθέατα κομμάτια που πρέπει να λειτουργήσουν σωστά για να οικοδομηθεί μια δυναστεία και συνακόλουθα ίσως το μεγαλύτερο αθλητικό είδωλο παγκοσμίως μέχρι σήμερα.Η υποψηφιότητα του Jordan ως ο καλύτερος παίκτης ίσως να είναι αλεξίσφαιρη, αλλά ως της μεγαλύτερης προσωπικότητας δεν είναι, πράγμα που πολλές φορές αντικατοπτρίζεται στην εμμονή του ίδιου, όσων αποφασίζουν για την εικόνα του, αλλά και των υποστηρικτών του των, να μηδενίσουν τα πάντα γύρω από αυτόν, τους συνοδοιπόρους και τους αντιπάλους, λες και αν πούμε ότι χωρίς τον Pippen ή τον Krause δεν θα έπαιρνε μόνος του έξι πρωταθλήματα, είναι με κάποιον τρόπο υποτίμηση της αξίας του. Για κάθε game winning shot του Jordan υπάρχουν τα στιλέτα του Kerr και του Paxson, οι τάπες του Pippen, οι βουτιές του Rodman, η αθόρυβη υποστήριξη του Kukoc. Ο Jordan μπορεί να είναι πρώτος, αλλά επ ουδενί δεν είναι μόνος.
Ο Toni Kukoc λοιπόν δεν είναι απλά άλλος ένας παίκτης που έπαιξε δίπλα στον Jordan, ούτε είναι ένας κομπάρσος στην ιστορία των πρωταθλημάτων, αλλά είναι κι αυτός ένας ισότιμος πρωταγωνιστής, ένας άνθρωπος χωρίς τον οποίο δεν θα μπορούσε να γραφτεί o θρύλος των Chicago Bulls τη δεκαετία του ‘90. Και ίσως στα μυαλά των 30+ που μεγάλωσαν με μπασκετικές εικόνες από τα ‘90s ο Kukoc να κατέχει τη θέση που του αξίζει, όσο περνούν τα χρόνια όμως φαίνεται να μοιάζει μια υποσημείωση πίσω από την τριπλέτα Jordan-Pippen-Rodman. Ομως οι Bulls δεν ήταν Big Three στο δεύτερο three-peat και ο Κροάτης θα πρέπει να μνημονεύεται δίπλα στον Rodman, ως ένας από τους πιο πολυνίκεις μπασκετμπολίστες της ιστορίας.
Πηγές:
https://www.nba.com/bulls/features/overlooked-star-toni-kukoc
https://twitter.com/i/events/1259218317308461064
https://www.cbssports.com/nba/news/the-last-dance-toni-kukoc-defends-jerry-krause-says-you-have-to-give-him-credit-for-bulls-dynasty/
https://www.nbcsports.com/chicago/bulls/toni-kukoc-opens-last-dance-relationship-jerry-krause
