Το συγκεκριμένο τιτίβισμα προερχόταν, και ακόμη προέρχεται, από έναν νεαρό πρωτοετή μαθητή Λυκείου από το Λάγος της Νιγηρίας, με το όνομα Stephen Akase (Στέφεν Ακάσε ίσως...). Περιλαμβάνει ένα βίντεο, στο οποίο ο πιτσιρικάς κάνει μερικές σταυρωτές τρίπλες, που καταλήγουν σε ένα εύστοχο fade away jumper, το οποίο σκίζει το διχτάκι μίας ετοιμόρροπης, σιδερένιας μπασκέτας. Καθώς το πλάνο ανοίγει, παρατηρούμε πως η όμορφη ενέργεια συμβαίνει σε ένα ανοιχτό, τσιμεντένιο γήπεδο ημιαστικού τοπίου, γεμάτο από ρωγμές. Είναι πιθανό, πως εφόσον δεν επιδεχτεί σύντομα κάποιου είδους αναβάθμιση, σύντομα θα πάψει να είναι λειτουργικό, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.

Έτσι όπως δείχνει το σκηνικό, ο Ακάσε ίσως ζει σε μία γειτονιά χαμηλών εισοδημάτων. 65% των κατοίκων του Λάγος διαμένουν σε παραγκουπόλεις, ενώ στη Νιγηρία συνολικά, περίπου  40% του πληθυσμού κατατάσσεται στην κατηγορία "below the poverty line" ("κάτω από το όριο της φτώχειας"), δηλαδή κάτω από μία αυθαίρετα τραβηγμένη οριζόντια γραμμή, μεταξύ εκείνων που καλά καλά δεν έχουν να φάνε και εκείνων που υποτίθεται πως έχουν. Δεν έχω ιδέα ποιος την τράβηξε και την έβαλε εκεί, για να μετράει ποσοστά και να μας κάνει να νιώθουμε κάπως καλύτερα. Αν ήταν τοποθετημένη κάπως υψηλότερα, ξεπερνώντας τα 1,9 δολάρια εισοδήματος ημερησίως. στα οποία βρίσκεται σήμερα, τότε την ντροπή δεν θα μπορούσε να τη συγκρατήσει ούτε εκείνη, ούτε οποιοδήποτε άλλο τέχνασμα ορίων.

Στο tweet, ο νεαρός απευθύνει επίσης ένα κάλεσμα σε προπονητές του high school και σε παίκτες του ΝΒΑ, για να δουν το στιγμιότυπο. Όπως δηλώνει, το όνειρό του είναι να σπουδάσει σε ένα high school στις ΗΠΑ και προκειμένου να το πραγματοποιήσει, προσβλέπει στην όσο δυνατόν πλατύτερη διάδοση του βίντεο μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα. Την ώρα που προχωρούν εξάλλου αυτές οι γραμμές, δεν είναι πλέον προχθες. Είναι σήμερα και τα retweets έχουν ξεπεράσει τις 65 χιλιάδες. Σε αμέτρητους υπολογιστές στον κόσμο, ο Στέφεν τριπλάρει, κάνει δύο βήματα πίσω και σκοράρει με άψογο στυλ, από "τα περίχωρα του Λάγος".

Hi my name is Stephen I’m a kid from Africa i play basketball and would love to study and play for a school in America please if there’s someone out there who can help me please do but if you can’t please help me retweet this till an nba player or highschool coach sees it pic.twitter.com/S5dARUnAH5

— Stephen Akase (@akase_stephen) November 24, 2020

Το βίντεο δεν ήρθε ουρανοκατέβατο. Ο λογαριασμός του Ακάσε στο twitter είναι γεμάτος από τέτοια, το ίδιο και ο λογαριασμός του στο instagram, που αριθμούσε μέχρι χθες είκοσι χιλιάδες ακόλουθους/ες και ήδη σήμερα αριθμεί τριάντα. Oι σχετικές αναρτήσεις είχαν ξεκινήσει περί τα τέλη Σεπτεμβερίου και πριν από λίγο καιρό, στις αρχές Οκτωβρίου, ένα προηγούμενο απόσπασμα των ικανοτήτων του είχε κι εκείνο γνωρίσει σχετικά μαζική διασπορά, φτάνοντας τα πέντε χιλιάδες retweets και εξασφαλίζοντας του μία θέση σε ένα αμερικάνικο podcast μεσαίας εώς μικρής δημοφιλίας. Έκτοτε ο επίδοξος μπασκετμπολίστας συνέχισε να ανεβάζει διαρκώς κλιπάκια από το ίδιο τσιμεντένιο γηπεδάκι, μέχρι την πρόσφατη έκρηξη, στην οποία συνέβαλε ακόμη και το παγκοσμίως δημοφιλές Sportscenter του ESPN.

H εκπομπή του αμερικανικού αθλητικού δικτύου αναπαρήγαγε τις φιγούρες από το instagram, με το εξής σχόλιο: "Aυτός ο νεαρός είναι έτοιμος να δουλέψει στο παιχνίδι του". Η ανάρτηση πλησιάζει σιγά σιγά το ένα εκατομμύριο likes και πιθανώς να τα ξεπεράσει μέσα στις επόμενες μέρες.

Ακόμη κι αν η τάση διατηρηθεί, ο Ακάσε μάλλον θα συνεχίσει στο μπάσκετ αποκλειστικά ως ερασιτέχνης, εκτός αν αποτελέσει κάποια σπάνια, κατάφωτη εξαίρεση. Αν συμβεί κάποιο θαύμα και καταλήξει σε high school, το να προχωρήσει στο επίπεδο του κολεγίου συγκεντρώνει πιθανότητες μόλις 3,5%. Εφόσον καταφέρει και αυτό, τότε η αντίστοιχη πιθανότητα για να επιλεγεί στο ντραφτ ανέρχεται στο 1,2% και εκείνη του να αγωνιστεί γενικά ως επαγγελματίας περίπου στο 21%, ποσοστό στο οποίο συμπεριλαμβάνονται όλοι οι μπασκετμπολίστες που μπορεί να φανταστεί ο νους, όπως για παράδειγμα εκείνοι που αγωνίζονται στις μικρότερες κατηγορίες των ευρωπαϊκών πρωταθλημάτων ή των διοργανώσεων της Λατινικής Αμερικής. Η αναζήτηση για κάθε επόμενο συμβόλαιο δεν αποτελεί για αυτούς πορεία προς την αναγνώριση, αλλά συνιστά αγώνα επιβίωσης, γεμάτο από συνεχείς μετακινήσεις σε άγνωστους προορισμούς αμφιβόλου αξιοπιστίας - αλήθεια, πόσοι ξένοι παίκτες εγκατέλειψαν την Ελλάδα απλήρωτοι;

Το εισόδημα και η "Οδύσσεια"

Δεν είναι βέβαια αποκλειστικά θέμα στεγνών αριθμών. Οι πιθανότητες του νεαρού Νιγηριανού, εφόσον δεν έχει κάποιο μεγάλο κεφάλαιο να υποστηρίξει την προσπάθεια του, είναι πρακτικά ακόμη μικρότερες από τις παραπάνω. Τα στοιχεία δείχνουν πως για να ανελιχθεί κάποιος/κάποια στη στρατόσφαιρα του επαγγελματικού μπάσκετ και δη του ΝΒΑ, απαιτείται οικονομική ευμάρεια. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, κόντρα στις προβεβλημένες εκδοχές, οι επαγγελματίες παίκτες προέρχονται είτε από την ανώτερη, είτε από τη μεσαία τάξη, κάτι απολύτως λογικό. Οι σπουδές στο πανεπιστήμιο στις ΗΠΑ κοστίζουν και οι υποτροφίες δεν φτάνουν για όλους, ούτε φυσικά αποδίδονται μονίμως εύστοχα στους πιο ταλαντούχους, στους πιο εργατικούς ή στους πιο ωραίους τύπους. Ισχύει εννοείται το ίδιο και για τις γυναίκες, όπως και για τα υπόλοιπα σπορ. Τέλος, και ακόμη σημαντικότερο, η διαδρομή από την οποιαδήποτε πόλη της Αφρικής μέχρι το κολέγιο, περνάει μέσα από κατασκότεινες στοές, από τις οποίες έχουν καταφέρει να βγουν αλώβητοι/ες ελάχιστοι και ελάχιστες.

Mία έρευνα που διεξήγαγε πέρυσι το 60 Minutes για τη στελέχωση των αμερικάνικων κολεγίων ή high school από αφρικανούς, αποτύπωσε ένα τοπίο, το λιγότερο ζοφερό. Σχολεία-φαντάσματα, που λειτουργούν αποκλειστικά ως μεσάζοντες φιλόδοξων προπονητών/ατζέντηδων, συνωστισμός αθλητών και αθλητριών σε διαμερίσματα-τρύπες χωρίς κρεβάτια, κηδεμονίες υπό καθεστώς παράνομης εργασιακής εξάρτησης¹.

Η όλη διαδικασία ξεκινά από την απόκτηση ενός πολυπόθητου χαρτιού, της βίζας Ι-20, που παρέχεται για φοιτητικούς σκοπούς. Την έκδοση του συγκεκριμένου εγγράφου μπορούν να διεκπεραιώσουν χιλιάδες εκπαιδευτικά ιδρύματα, όχι όμως όλα. Κάποια από όσα έχουν άδεια, βασίζουν μέρος της οικονομίας τους στο να εκδίδουν βίζα για άλλους, σκιώδεις οργανισμούς, που δεν έχουν αυτή την δυνατότητα.

Συνήθως συμβαίνει το εξής: Κάποιοι προπονητές/ατζέντηδες, που δεν σχετίζονται με εκπαιδευτικό ίδρυμα που μπορεί να βγάλει τη βίζα, αλλά με κάποιο άλλο, καταβάλουν ένα ποσό στο πρώτο, προκειμένου εκείνο να την εκδώσει σε αθλητές/αθλήτριες που τους ενδιαφέρουν. Κάπου σε μία χώρα της Αφρικής, τα παιδιά που ονειρεύονται το μπάσκετ στις ΗΠΑ συμφωνούν να πληρώσουν τους ίδιους ανθρώπους ή τα κολέγια-μεσάζοντες, έχοντας φυσικά την εντύπωση ότι θα σπουδάσουν σε εκείνα. Όταν όμως φτάνουν στην Αμερική, τότε μεταφέρονται σε άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα, των οποίων τα προγράμματα ελέγχονται από έναν εκ των διεφθαρμένων κόουτς-υποκινητών.

Από εκεί και πέρα, η μοίρα του κάθε παιδιού διαφέρει. Κάποιοι/κάποιες ξεκινούν ένα πρόγραμμα μπάσκετ και αργότερα πλασάρονται σε πιο ανεπτυγμένα προγράμματα, εφόσον κριθεί ότι έχουν ταλέντο. Ακόμη κι εκεί όμως, μπορεί να συναντήσουν αμέτρητα εμπόδια, καθώς το NCAA, γνωρίζοντας καλά την αλυσίδα, διεξάγει εξαντλητικές έρευνες για την εγκυρότητα των βαθμών των αφρικανών παικτών, έρευνες που πολλές φορές ξύνουν όλους τους πιθανούς ορισμούς του ρατσισμού. Ο Tάκο Φαλ των Σέλτικς για παράδειγμα, έφτασε κάποτε στο σημείο να καταθέσει αγωγή στο πανεπιστήμιο του (Central Florida), για αυτόν ακριβώς τον λόγο.

Και συγκαταλέγεται στους τυχερούς. Αλλοι και άλλες, δεν ξεφεύγουν εύκολα από τη δούλεψη των ψευτοκολεγίων και των ψευτοπροπονητών, περνώντας αμέτρητες μέρες υπό άθλιες συνθήκες διαβίωσης, χωρίς να λαμβάνουν μόρφωση και το κυριότερο, υπό καθεστώς παράνομης εργασίας, που περιλαμβάνει μέχρι και συμμετοχή σε κυκλώματα εμπορίας ναρκωτικών! Το συγκεκριμένο μονοπάτι αναγκάζονται να το περπατήσουν για δύο λόγους. Πρώτον, διότι αργά ή γρήγορα διαπιστώνουν πως το έγγραφο Ι-20 δεν έχει ισχύ πέραν του σχολείου/κολεγίου για το οποίο εκδόθηκε και πως τελικά, στους παράπλευρους οργανισμούς μετέχουν με την ιδιότητα του "παράνομου μετανάστη". Και δεύτερον, διότι υποχρεούνται να δηλώνουν έναν κηδεμόνα, ρόλο που φροντίζουν να κατοχυρώνουν έγκαιρα οι προπονητές, κρατώντας τους/τις ουσιαστικά "ομήρους".

Μύλος, ο οποίος γυρίζει σχεδόν σε αρμονία με τις κινήσεις του λαμπερότατου μπασκετικού στερεώματος, που όλοι και όλες γνωρίζουμε. Αν θέλουμε μάλιστα να είμαστε ελάχιστα ειλικρινείς, τότε μάλλον είναι σωστό να παραδεχτούμε, πως η αστερόσκονη του ΝΒΑ ή του επαγγελματικού μπάσκετ γενικότερα, μαζί με τις μύριες όσες δημοφιλέστατες αφηγήσεις ανέλιξης αθλητών/τριών μέσα από τη φτώχεια, προσφέρουν σε συνδυασμό την καύσιμη ύλη για την ανάφλεξη της παράπλευρης αυτής μηχανής εκμετάλλευσης. Για να επιδιωχθεί η πραγματοποίηση ενός ονείρου, πρέπει πρώτα το όνειρο να γεννηθεί, έτσι δεν είναι;

Tο πρόβλημα του επιτεύγματος

Προφανώς, υπάρχουν κι εκείνοι που τα καταφέρνουν. Το ΝΒΑ έχει το δικό του δίκτυο scouting στην αφρικανική ήπειρο, διοργανώνει πλέον πρωτάθλημα υπό την αιγίδα του, ενώ παράλληλα υπάρχουν εκπαιδευτικά ιδρύματα άκρως αξιόπιστα στο NCAA και στο ΝJCAA, στα οποία οι αθλητές και οι αθλήτριες λαμβάνουν περιστασιακές υποτροφίες, που τους εντάσσουν στο προαναφερθέν σχήμα των ελάχιστων πιθανοτήτων. Το παράθυρο που ανοίγει είναι μεν μικρό, παράλληλα όμως προβάλλει αρκετό, ώστε ο Τζόελ Εμπίιντ να πρωταγωνιστεί, ο Oνιέκα Οκόνγκου να επιλέγεται ψηλά στο ντραφτ, ο Μασάι Ουχίρι να διεκδικεί το βραβείο του κορυφαίου GM της χρονιάς και ούτω καθεξής. Γύρω από την ιστορία του καθενός εξ αυτών, υφαίνεται ένα μυθικό κάλυμμα, ικανό να αποκρύψει κάθε άλλη πτυχή της περιπέτειας των αφρικανών αθλητών/αθλητριών προς τον επαγγελματικό αθλητισμό του δυτικού κόσμου, όπως επίσης και κάθε ανθρωπολογική/αναλυτική προσέγγιση της αφετηρίας του ταξιδιού. Πού στο διάολο βρίσκεται ο Στέφεν Άκασε και τι θα γινόταν αν τον βγάζαμε από το βίντεο;

Δεν έχω ιδέα, όμως μου έρχεται συχνά στο μυαλό μία στιχομυθία που είχαμε με τον φωτογράφο Μπιλ Μπαμπέργκερ, σε ένα αφιέρωμα που είχαμε κάνει εδώ στον ιστότοπο, πάνω σε μία έκθεση φωτογραφίας ανοιχτών γηπέδων μπάσκετ από όλη την υφήλιο, που είχε διοργανωθεί πριν ενάμιση χρόνο στην Ουάσινγκτον. Παρατηρώντας τις φωτογραφίες του Μπαμπέργκερ, μου είχε κινήσει την περιέργεια το γεγονός πως από όλες έλειπε η ανθρώπινη παρουσία. Γιατί άραγε φωτογραφίζουμε τόσο συχνά τα ανοιχτά γήπεδα ολόαδεια, χωρίς την παραμικρή δράση; Η απάντηση του ήταν αναμενόμενη, αλλά ταυτόχρονα και αφοπλιστική: "Διότι έτσι μπορούμε να μάθουμε πολλά περισσότερα για το παρελθόν και το παρόν της τοπικής κοινωνίας". Ή αλλιώς, να κατανοήσουμε την ιστορία της, τις δομές της και τις ιεραρχικές αξίες, που τις έχουν καταστήσει δυνατές.

Δεν πρόκειται για απλή θεωρία. Η αφαίρεση του πρωταγωνιστή παρέχει μία ολότελα διαφορετική οπτική, είτε για την αφετηρία, είτε για το ταξίδι, είτε για τον προορισμό. Και μπορεί για την περίπτωση ενός άγνωστου νεαρού με το όνομα Στέφεν Ακάσε να είναι δύσκολο να γίνει έτσι ξαφνικά από μέρους μας, ίσως όμως μπορεί να συμβεί για μία άλλη, οικεία περίπτωση, εκείνη του Γιάννη Αντετοκούνμπο.

Την ίδια ημέρα που διαδόθηκε ραγδαία το βίντεο του Νιγηριανού πιτσιρικά, τα ρεπορτάζ στην Ελλάδα έτυχε να περιστρέφονται γύρω από τον σταρ των Μπακς. Η κίνηση του να προσφέρει φαγητό στη γειτονιά όπου (τον) έμαθε (το) μπάσκετ, χαιρετίστηκε δικαίως από τους αθλητικούς ιστοτόπους, διότι δεν συνοδεύτηκε από την παρουσία καμερών. Κακώς! Οι κάμερες θα ήταν ωραίο να βρίσκονταν εκεί. Απλώς δεν χρειαζόταν να τραβούν τον Γιάννη και θα ήταν καλό να επέστρεφαν, όταν εκείνος είχε πια φύγει.

Σημείωση

1. Αναλυτικό άρθρο του Sports Illustrated επάνω στην έρευνα του 60 minutes εδω https://www.si.com/nba/2020/03/27/nba-african-players-trafficking?utm_source=newsletter&utm_medium=email&utm_campaign=newsletter_axiossports&stream=top