Ο Ισπανός σέντερ αποκάλεσε απάνθρωπο και εγκληματικό να εγκαταλείπονται οι μετανάστες που προσπαθούν να περάσουν τη Μεσόγειο και στο μήνυμα του στο Twitter αναφέρθηκε στην οργή που του προκαλεί αυτή η κατάσταση. Όπου κατάσταση θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για τους 1490 αγνοούμενους μετανάστες στη Μεσόγειο μέσα στο 2018 οι οποίοι σχεδόν σίγουρα θα έχουν αυξηθεί την στιγμή που θα διαβάζετε αυτές τις γραμμές.

Το πρόβλημα με τις ζωές που χάνονται στην προσπάθεια τους να διαπεράσουν τη Μεσόγειο είναι γνωστό εδώ και χρόνια και τον τελευταίο καιρό έχει επιδεινωθεί. Δυστυχώς, έχουν πάψει εδώ και καιρό να αποτελούν είδηση τέτοιου είδους ναυάγια, όχι γιατί έχουν ελαττωθεί ή έχουν σταματήσει, αλλά γιατί έχουμε συνηθίσει την ύπαρξή τους, ώστε να το αντιμετωπίζουμε ως ένα «κακό» γεγονός που απλά δεν μπορούμε να σταματήσουμε. Η συμμετοχή του σέντερ των Grizzlies στη συγκεκριμένη διάσωση ξαναφέρνει το θέμα στο προσκήνιο και μας αναγκάζει κατά κάποιον τρόπο να σκεφτούμε, να συζητήσουμε και να αναλογιστούμε τις ευθύνες μας και τη στάση μας. Θα αποφύγω να σταθώ σε αυτό το κομμάτι καθότι είναι ιδιαίτερα προσωπικό και θα είχε περισσότερο ενδιαφέρον να γίνει σε έναν διάλογο παρά σε ένα κείμενο όπου η επικοινωνία δεν είναι αμφίδρομη.

Θα ήθελα να σταθώ όμως περισσότερο στη δράση του Gasol και τη σημειολογία που βρίσκω σε αυτήν. Ένας από τους λόγους που μου τράβηξε την προσοχή είναι η ίδια η πράξη. Σε μία εποχή όπου είμαστε συνηθισμένοι να βλέπουμε παίκτες να κάνουν φιλανθρωπικές πράξεις όπως οι χριστουγεννιάτικες επισκέψεις με δώρα σε κάποιο νοσοκομείο ή η χορηγία εκατομμυρίων σε αστυνομικούς και θύματα², ο Gasol συμμετείχε στην παραπάνω δράση διαθέτοντας κάτι που οι περισσότεροι έχουμε στη διάθεσή μας. Χρόνο. Η εθελοντική συμμετοχή του σε μια διάσωση είναι μια υπενθύμιση ότι για να βοηθήσει κάποιος σε ένα πρόβλημα δεν χρειάζεται να είναι εκατομμυριούχος ή να συμβάλει από το υστέρημά του όπως λέγανε κατά καιρούς διάφορες καμπάνιες ΜΚΟ. Η συμμετοχή είναι πολύ σημαντική και κατά την άποψη μου είναι πεμπτουσία της αλληλεγγύης, αφού έχει την δύναμη να αλλάξει τόσο αυτόν που δέχεται τη βοήθεια όπως και αυτόν που βοηθάει.

Διαβάζοντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βλέπω πολλές φορές να μπερδεύονται και να χρησιμοποιούνται για τις ίδιες δράσεις οι λέξεις αλληλεγγύη και φιλανθρωπία. Όπως είχε πει καταπληκτικά σε μια συνέντευξή του ο Eduardo Galeano³, «Η φιλανθρωπία είναι κατακόρυφη, όπως λέει και μια αφρικανική φράση το χέρι που δίνει είναι πάντα επάνω από το χέρι που παίρνει/δέχεται (τη βοήθεια). Σε αντίθεση, η αλληλεγγύη είναι οριζόντια, περιέχει έναν σεβασμό για τον άλλο και την αντιμετώπιση του ως ίσο. Είναι σπάνια στις μέρες μας η αλληλεγγύη».

Η δράση του Gasol, είναι μια πράξη αλληλεγγύης αφού ως ίσος με τους υπόλοιπους εθελοντές και μέλη της οργάνωσης συμμετείχε στη διάσωση και αντιμετωπίζει τη Joseba ως συνάνθρωπο, χωρίς κάποιου είδους «ναι, αλλά…». Είναι μια πράξη που μεγάλο μέρος των πολιτών τις Ισπανίας (ή και της Ελλάδας), εμού συμπεριλαμβανομένου, θα μπορούσαμε να κάνουμε και που θα μπορούσε να αλλάξει/σώσει τη ζωή κάποιου συνανθρώπου μας και παράλληλα να αλλάξει τη δική μας ζωή και οπτική που έχουμε στα πράγματα.

Ο Ισπανός σέντερ στις δηλώσεις που έκανε μετά το περιστατικό⁴, εξέφρασε την έκπληξη του για το πως είναι δυνατό να εγκαταλείπονται μέσα στην θάλασσα τρεις συνάνθρωποι και στο τέλος της τοποθέτησής του λέει «…Θέλω ως πολίτης, ως άνθρωπος, να μάθω πώς είναι δυνατό να συμβαίνει αυτό». Αυτή η τελευταία του δήλωση ήταν η αφορμή να θυμηθώ το τελευταίο Μουντιάλ και ένα σκίτσο που έγινε πολύ σύντομα viral.

Η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρω τι ακριβώς θέλει να πει ο σκιτσογράφος Mahmoud AlRifai, άλλα κάποια σχόλια του στυλ «Δες που δεν είναι κακοί τελικά οι μετανάστες, αφού εν δυνάμει μπορούν να φέρουν κύπελλα» ξαναέφεραν στο μυαλό μου ένα βίντεο που επίσης είχε γίνει viral στην Ελλάδα πριν από πέντε χρονιά. Μάλιστα σελίδες όπως το left.gr το παρουσίαζαν ως αντιρατσιστικό συνοδεύοντάς το με σχόλια όπως «Μέσα σε δύο μόλις λεπτά αυτή η ταινία μικρού μήκους «λέει» με τον πιο απλό και συγκινητικό τρόπο όσα χρειάζονται να ειπωθούν για τον ρατσισμό».

Στο παραπάνω βίντεο διακρίνω τρεις ομάδες ανθρώπων: Τον Τζαφάρ (μετανάστης δωρητής μυελού των οστών), την οικογένεια της Αννούλας (λήπτης του μυελού των οστών) και τον γιατρό.

Τζαφαρ: Από την πρώτη στιγμή που εμφανίζεται στο βίντεο κοιτάει μόνο στο πάτωμα και δεν κοιτάει ποτέ τους υπόλοιπους στα μάτια. Καθ’ όλη τη διάρκεια της αναμονής έξω από το γραφείο του γιατρού, δεν εκφράζει μήτε με λόγια μήτε με κάποια έκφραση του προσώπου του, τη δυσαρέσκεια του για το πρόβλημα της οικογένειας σχετικά με το ποιος θα καθίσει δίπλα του. Ίσως το θεωρεί φυσιολογικό. Ίσως να έχει συμφιλιωθεί και με την ιδέα και να περιμένει για τη δικαίωση του, διαμέσου του γιατρού, που ακολουθεί (φυσικά δεν μπορεί μόνος του να διεκδικήσει και να απαιτήσει αξιοπρέπεια και σεβασμό).    

Γιατρός: Ο επιστήμονας ή αλλιώς η αυθεντία που έχει αναλάβει το εύκολο(;) έργο να μας εξηγήσει γιατί είναι λάθος να είμαστε ρατσιστές ή καλύτερα γιατί πρέπει να είμαστε αντί-ρατσιστές όπως λέει και ο τίτλος του βίντεο. Και το λέω εύκολο γιατί το καταφέρνει σε 14 λέξεις «Να σας γνωρίσω τον Τζαφάρ, είναι ο δότης μυελού των οστών για την Άννα». Με λακωνικό τρόπο αναδεικνύει τη χρησιμότητα του Τζαφάρ και του κάθε Τζαφάρ αυτής της γης. Οι μετανάστες εκτός από φτηνά εργατικά χέρια (όταν πληρώνονται και δεν πυροβολούνται όπως τον Απρίλιο του 12 στη Μανωλάδα) θα μπορούσαν να μας φανούν χρήσιμοι και ως δωρητές οργάνων! Καμία νύξη ή υπόνοια περί ισότητας και δικαιωμάτων, απλά εφόσον έχουν μυελό των οστών, συκώτι, νεφρά κτλ είναι χρήσιμοι για την κοινωνία.

Οικογένεια: Στην αρχή όχι μόνο αποφεύγουν να καθίσουν δίπλα στον Τζαφάρ χωρίς να αναφερθούν σε αυτόν (δείγμα ευγένειας ίσως;), ούτε καν τον κοιτάνε (ίσως και κάποια υποβόσκουσα φοβία). Δεν αφήνουν την κόρη να κάτσει δίπλα του, ίσως για να μην κινδυνεύσει από πιθανή απόπειρα απαγωγής ή (ακόμα χειρότερα) για να μην μολυνθεί από κάτι. Το μήνυμα φαντάζομαι, της σκηνοθέτη είναι να δείξει ένα ζευγάρι με ρατσιστική συμπεριφορά που επιβάλλεται και στο παιδί και το καταφέρνει πολύ καλά. Αφού αρχικά εκπλήσσεται η οικογένεια από το γεγονός πως ο γιατρός τους καλεί μαζί με τον (εμφανώς) αλλοδαπό στο ιατρείο, τελικά μόνο τη στιγμή που αντιλαμβάνονται τη χρησιμότητά του καταδέχονται να τον κοιτάξουν στα μάτια, με μια ελαφριά δόση ενοχής.

Σε όλο το βίντεο είναι ξεκάθαρη η διάκριση ανάμεσα στον Τζαφάρ και τους υπόλοιπους.  Δεν μιλάει ποτέ, αποδέχεται τον ρόλο του και το γεγονός ότι ούτε δίπλα του δεν θέλουν να καθίσουν αδιαμαρτύρητα και  απλά στην τελευταία σκηνή, όντας δικαιωμένος (;) σκάει ένα αμυδρό χαμόγελο.   

Η αφήγηση που θέλει τους μετανάστες ως πιθανούς νικητές μεταλλίων, δωρητές οργάνων, εργάτες που με τις εισφορές τους θα πληρώσουν τις συντάξεις μας στο μέλλον, φτηνό εργατικό δυναμικό κλπ παρότι φαίνεται να υποστηρίζει έναν αντιρατσιστικό σκοπό με βρίσκει 100% αντίθετο. Ο λόγος είναι ότι αποκτηνώνει⁵ την κουβέντα από τη θέση ότι οι μετανάστες είναι άνθρωποι και η ύπαρξή/διάσωσή τους δεν πρέπει να εξαρτάται από τα πιθανά οφέλη που θα έχουμε ως κοινότητα. Ζούμε στην εποχή που μεγάλες εταιρείες αντιμετωπίζονται στην καθημερινή αφήγηση ως άνθρωποι, αφού μπορούν να έχουν όραμα, αποστολή, αρχές και ιδιοκτησία. Έχουν τη δική τους κουλτούρα, είναι κοινωνικά υπεύθυνες και σε μια προσπάθεια να γίνουν πιο αποτελεσματικές και να έχουν ένα καλύτερο μέλλον, μπορούν να φύγουν από μια χώρα και να μετακομίσουν σε μια άλλη χωρίς πρόβλημα.

Την ίδια στιγμή, κάποιος συνάνθρωπος μας απλά και μόνο επειδή γεννήθηκε μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα πιο νότια από εδώ που μένουμε, όπως λόγου χάρη το Καμερούν, έχει προσδόκημο ζωής τα 58 χρόνια, ενώ αν γεννηθεί στην Ισπανία θα έχει τα 83! Μου φαίνεται λογικό και ανθρώπινο, να προσπαθεί να βρει έναν τρόπο να έρθει σε μία χώρα όπως η Ισπανία όπου αυτόματα τα παιδιά του θα έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες για καλύτερη υγεία, εκπαίδευση και πιθανώς περισσότερες ευκαιρίες να ζήσουν καλύτερα. Αυτή η αντίφαση να αντιμετωπίζουμε τις εταιρείες ως ανθρώπους και να καταλαβαίνουμε τα κίνητρα των «πράξεών» τους και παράλληλα να κάνουμε διάλογο με «λογικά» επιχειρήματα για το αν πρέπει να σώζονται οι μετανάστες που θαλασσοπνίγονται εστιάζοντας στα οφέλη που θα έχουμε ως κοινωνία είναι κάτι που αρνούμαι να αποδεχτώ.  

(Καμπάνια της Proactiva με τίτλο "είτε σώζεται μια ζωή, είτε αποσιωπείται ένας θάνατος⁶)

Η πράξη του Gasol λοιπόν έχει ξεχωριστή σημασία και για αυτό το λόγο. Γιατί σε κανένα σημείο δεν προσπαθεί να πείσει ή να επιχειρηματολογήσει στο γιατί πρέπει να διασώζονται οι μετανάστες. Θεωρεί δεδομένο την μοναδικότητα της κάθε ζωής και τη σημασία που έχει για τους κοντινούς της, τους δικούς της ανθρώπους. Ο Gasol και κυρίως οργανώσεις όπως η Proactiva μας υπενθυμίζουν ότι για να παραμείνουμε άνθρωποι, αρκεί μόνο να διαθέσουμε λίγο από το χρόνο μας. Molt be Marc!

Extras:

• Για όποιον ενδιαφέρεται να δει και να ακούσει περισσότερα περισσότερα σχετικά με το γιατί η φιλανθρωπία δεν λύνει τα προβλήματα αυτών που την δέχονται, ο Slavoj Zizek τα είχε πει ωραία σε συνεργασία με την RSA:
  

• Καλό καλοκαίρι από μένα και ραντεβού από Σεπτέμβρη με ένα κομμάτι των Calle 13. 

Σημειώσεις:

1. Για την ιστορία, η βάρκα στην οποία επέβαινε ο Gasol «έπιασε» έναν διάλογο του εμπορικού πλοίου Triades με το λιμενικό της Λιβύης όπου ανέφεραν ότι εντόπισαν μια βάρκα με μετανάστες που προσπάθησαν να περάσουν τη μεσόγειο και ήταν έτοιμη να βυθιστεί. Το εμπορικό εγκατέλειψε το σημείο και όταν το λιμενικό της Λιβύης έφτασε, κατόρθωσαν να διασώσουν περί τα 150 άτομα. Από τις φράσεις και πρότερη εμπειρία, τα μέλη της Proactiva έψαξαν να βρουν το ναυάγιο, γιατί κατά το παρελθόν έχουν αφεθεί πτώματα και ζωντανοί παρατημένοι στα σημεία του ναυαγίου. Όταν μετά από μερικές ώρες βρήκαν το σημείο ανέσυραν νεκρή μία μητέρα και ένα παιδί και μπόρεσαν να διασώσουν τη Josefa, μια γυναίκα από το Καμερούν.
2. Ακόμα και αν δεν είπε ποτέ το “Republicans buy sneakers too”, η τοποθέτηση του MJ στα κοινωνικά ζητήματα που αφορούσαν την μαύρη κοινότητα τα προηγούμενα χρόνια ήταν ανύπαρκτη. Πλέον έχει καταλάβει ότι με μια στάση ίσης απόστασης μπορείς να κερδίσεις περισσότερα σε επικοινωνιακό επίπεδο. Βέβαια περισσότερα για τον MJ στο καταπληκτικό κείμενο που έγραψε ο Άρης από το theballhog για το περιοδικό Humba. Μέρος Α και Β
3. https://youtu.be/UXoiHEXLEjM?t=21s
4. Πληροφοριακά πέντε μέλη της οργάνωσης μαζί με τον Gasol κάνανε μήνυση στον καπετάνιο του εμπορικού πλοίου Triades που έφτασε πρώτο στο ναυάγιο αλλά το εγκατάλειψε χωρίς να βοηθήσει καθώς και στο λιμενικό της Λιβύης. Στην υπόθεση εμπλέκεται και η Ιταλία, αφού το ναυάγιο έγινε ανάμεσα στη Lampedusa και τα σύνορα της Λιβύης. Εδώ να πούμε ότι η Ιταλία έχει αρνηθεί κατά καιρούς να δεχτεί στα λιμάνια της μετανάστες που περισυλλέγονται και διάφορα Ιταλικά μέσα έχουν δημοσιεύσει τελευταία άρθρα που παρουσιάζουν την Proactiva ως διακινητές. Η Proactiva είναι η τελευταία ΜΚΟ αυτή τη στιγμή που συνεχίζει να δρα στην περιοχή της Lampedusa προσπαθώντας να διασώσει κόσμο. Για περισσότερες πληροφορίες στο λινκ.
5. Η λέξη που ήθελα να χρησιμοποιήσω είναι deshumanizar/dehumanize το οποίο στα Ελληνικά μεταφράζεται ως αποκτηνώνω.
6. Στα κουτάκια με τις επιλογές λέει τα παρακάτω:
   Α. Του εξηγώ πως έχουμε ήδη πολλούς φτωχούς στη χώρα μου
   Β. Του σώζω τη ζωή