Ιχνηλάτηση επαφών: Ο όρος μπήκε στη ζωή μας με τα πρώτα κρούσματα του covid-19 στην Ελλάδα και ως γνωστόν αναφέρεται στον εντοπισμό όσων ήρθαν σε επαφή με επιβεβαιωμένους φορείς του ιού ή νοσούντες. Ο σκοπός είναι να βρεθούν όσοι/όσες τους συνάντησαν για ένα συνεχόμενο χρονικό διάστημα, ώστε να απομονωθούν και να μην μεταδώσουν τον ιό, διαδικασία η οποία στα πρώτα στάδια μετάδοσης συμβαίνει μέσω της ενεργοποίησης ανθρώπινου δυναμικού. Καθώς όμως η νόσος εξαπλώνεται σε μεγαλύτερους χώρους και ευρύτερο κομμάτι του πληθυσμού, η συγκεκριμένη μεθοδολογία δεν βοηθά, διότι πολύ απλά δεν γίνεται να υπάρξουν τόσοι πολλοί άνθρωποι που να ελέγχουν άλλους, είτε δια ζώσης, είτε τηλεφωνικά.

Όπως όμορφα εξήγησε ο καθηγητής Βασίλης Γαλής στο τέταρτο κυρίως μέρος του αφιερώματος Cyborg (σκελετός εδώ), το ανθρώπινο σώμα δεν ήταν ποτέ «καθαρό» από τεχνολογικές επιρροές, ούτε αγνό και ανεξάρτητο από τεχνολογικά βοηθήματα. Η διαπίστωση αυτή είναι που ανοίγει και τις ρηξικέλευθες προοπτικές του κυβοργικού υβριδίου στο εμβληματικό Cyborg Manifesto της Donna Haraway (1985), καθώς μας προτρέπει να θολώσουμε τα όρια των συμβατικών διαχωρισμών, όπως φυσικό/τεχνητό, άνθρωπος/ζώο, άνδρας/γυναίκα.

«Δεν πέθανε μόνο ο θεός, το ίδιο ισχύει και για τη θεά».

H ειρωνική μου πίστη, η βλασφημία μου, έχει στο κέντρο της μια εικόνα - το cyborg.*

Όπως είδαμε αυτές τις μέρες, ο αθλητισμός, και δη το μπάσκετ, προσφέρει ένα υπέροχο παράδειγμα αλληλεπίδρασης με την τεχνολογία. Οι ειδικοί που κινούνται γύρω από το άθλημα την χρησιμοποιούν για να ελέγξουν ένα σωρό ενδεχόμενα: Tην ομαδική συνέργεια (α' μέρος), την ατομική βελτίωση και το ενδεχόμενο τραυματισμών (β' μέρος), το συνταίριασμα ενός καινούριου μέλος σε μία νέα ομάδα (γ' μέρος). Από τα ποσοστά των σουτ σε διάφορα σημεία του γηπέδου, μέχρι την σωστή γωνία σκριν, το ψυχολογικό προφίλ και τις συνήθειες του ύπνου, τα ποσοτικά δεδομένα δημιουργούν γύρω από τον μπασκετμπολίστα ένα κυβοργικό πλέγμα, ή αν θέλετε ένα επιστημονικό δίχτυ, που δένει με την υποκειμενικότητα του οργανικά, προκειμένου να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Ο αθλητής και η αθλήτρια μοιάζουν με το cyborg της επιστημονικής φαντασίας, κυρίως διότι στο σώμα τους εγγράφονται πληροφορίες, οι οποίες με την σειρά τους μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον έλεγχο του εξωτερικού περιβάλλοντος και την ρύθμιση των διαδράσεων με εκείνο.

"...ένας έσχατος εαυτός αποδεσμευμένος επιτέλους από κάθε εξάρτηση, ένας άνθρωπος στο διάστημα"

Donna Haraway, "A Cyborg Manifesto"

Σε πολλές περιπτώσεις, η τεχνολογία παράγει πληροφορία και η πληροφορία πρόβλεψη. Το 1948, με την εισαγωγή της έννοιας της Κυβερνητικής από τον Norbert Wiener, η πρόταση που μόλις διαβάσατε έγινε προσπάθεια να περιγραφεί ως ένας κλάδος της επιστήμης. Η Κυβερνητική (cybernetics) έδωσε έμφαση και προτεραιότητα στην τεχνολογία των συστημάτων ελέγχου, με σκοπό να δημιουργήσει δίκτυα ανατροφοδότησης (feedback), που με την σειρά τους θα είχαν την δυνατότητα να εκτιμήσουν με ακρίβεια την μείωση της απόκλισης ή του λάθους από το επιθυμητό αποτέλεσμα¹.  Σε ένα από τα πιο διάσημα άρθρα του, που αργότερα έγινε πεδίο διανοητικής αντιπαράθεσης, το "Wired" περιέγραψε τα cybernetics, χρησιμοποιώντας μία φιγούρα από την ρωμαϊκή μυθολογία: τον Παλίνουρους, σύντροφο και κυβερνήτη (τι ταιριαστό) του πλοίου του Αινεία².

Εκείνο που περιπλέκει την κατάσταση με τα cyborgs, φυσικά, είναι ότι κατά βάση πρόκειται για νόθα βλαστάρια της στρατοκρατίας και του πατριαρχικού καπιταλισμού [..]. Όμως τα νόθα βλαστάρια πολλές φορέ προδίδουν με το παραπάνω τις καταβολές τους. Στο κάτω κάτω, οι πατέρες τους δεν έχουν σημασία.*

(Σήμερα ίσως συντελεστεί μια μικρή προδοσία.)

H ανάγκη για βελτιστοποίηση της απόδοσης των ομάδων, για προβλεψιμότητα και για αποφυγή του ρίσκου των τραυματισμών, έχει οδηγήσει τους ανθρώπους γύρω από μία ομάδα μπάσκετ να εμπιστευτούν μία πλειάδα δικτύων πληροφοριών και τεχνολογικών βοηθημάτων. Όπως είδαμε ως τώρα, στα σώματα των αθλητών εγγράφονται δεδομένα για την κίνηση μέσα στο γήπεδο (σε σχέση με τους συμπαίκτες) και για την ατομική καταπόνηση. Επίσης, γίνεται συντονισμένη προσπάθεια, προκειμένου η ανατροφοδότηση να προσφέρει χείρα βοήθειας στην ανάπτυξη της κατάλληλης σωματοδομής. Ο Κώστας Πελεχρίνης και ο Κώστας Χατζηχρήστος προσεφεραν αναλυτικές ματιές επί αυτών των θεμάτων στα δύο πρώτα μέρη του αφιερώματος.

Ζούμε κινούμενοι από μία οργανική, βιομηχανική κοινωνία, προς ένα πολύμορφο πληροφορικό σύστημα - από τα πάντα ως εργασία στα πάντα ως παιχνίδισμα, παιχνίδι θανατηφόρο.*

Όπως αναφέρθηκε στην εισαγωγή του αφιερώματος, η Κυβερνητική (cybernetics) απέτυχε να εγκαθιδρυθεί ως επιστημονικός κλάδος, κατ'αρχήν διότι είχε υπέρμετρες φιλοδοξίες. Τα κοινωνικά φαινόμενα είναι πολύ δύσκολο να εξηγηθούν με συστημικούς όρους, ούτε να ασκηθεί επάνω τους απόλυτος έλεγχος. Το μόνο που μπορεί να κάνει κάποιος είναι να προσπαθήσει. Από την άλλη, η διαδικασία της αρνητικής ανατροφοδότησης ("δεν οδηγώ το πλοίο εκεί που υπάρχει βράχος") μπορεί να αποδειχθεί απόλυτα χρήσιμη σε επιμέρους δίκτυα ή τομείς. Στο μπάσκετ, για παράδειγμα, η (συνεχής, επαναλαμβανόμενη και ποσοτική) πληροφορία για το πώς κινείται ένας ψηλός στα όρια της ρακέτας την ώρα του pick n roll, καθορίζει εν πολλοίς και την στρατηγική του επιτεθέμενου σε τέτοιες καταστάσεις. Ακούγεται απλοϊκό, όμως δεν είναι, διότι η κίνηση του ψηλού αποτελεί μόλις ένα από τα πολυπληθή γεγονότα που αναλύονται από τα προπονητικά τιμ και μεταφράζονται σε οδηγίες στους παίκτες. Ο όγκος της μελέτης είναι πλέον τόσο μεγάλος, που η οπτικοποίηση χάρην της απλοποίησης έχει σημασία.

"Ο μοντέρνος μηχανικός εξοπλισμός είναι ένας αναιδής νεόκοπος θεός, που παρωδεί την απανταχού παρουσία και την πνευματικότητα του Πατέρα." *

Στο πρώτο μέρος του αφιερώματος στην σχέση μπάσκετ και τεχνολογίας, ο Κώστας Πελεχρίνης εξήγησε με σαφήνεια τα δίκτυα πληροφοριών που χρησιμοποιούν οι ομάδες, προκειμένου να βελτιστοποιήσουν την απόδοση του συνόλου. Φυσικά, η εφαρμογή των προπονητικών οδηγιών εξαρτάται από τους αθλητές, οι οποίοι πρέπει ανά πάσα στιγμή να είναι στην καλύτερη δυνατή φυσική και πνευματική κατάσταση, συμβιώνοντας αυτή την φορά με ένα διαφορετικό δίκτυο πληροφοριών.