Είναι στη φύση της πλειοψηφίας των ανθρώπων όσο μεγαλώνουν να αναπολούν το παρελθόν με νοσταλγία και μέσα στη συγκίνηση που περιβάλλεται από ωραίες (τις περισσότερες φορές) αναμνήσεις να ωραιοποιούν και να μυθοποιούν πρόσωπα και καταστάσεις. Όλοι έχουμε στην οικογένειά μας κάποιον θείο, συγγενή που όταν μιλάμε για τους καλύτερους του ποδοσφαίρου θα μας μιλάει για τους Pele, Best, Kruyf τη στιγμή που οι λίγο μικρότεροι θα μετατρέπουν το δίλημμα σχετικά με τον καλύτερο όλων των εποχών σε αργεντίνικη υπόθεση ανάμεσα στους Messi και Maradona. Είναι πραγματικά αδύνατο κατά τη προσωπική μου άποψη να συγκρίνουμε παίκτες διαφορετικών εποχών, αφού το ίδιο το άθλημα εξελλίσεται και αλλάζει, αλλά στην προκειμένη περίπτωση αν ψάχνουμε έναν κοινό παράγοντα ανάμεσα στους προαναφερθέντες είναι ότι όλοι τους ήταν χαρισματικοί παίκτες που έπαιζαν στην επίθεση της ομάδας τους και ξεχώρισαν για τα γκολ ή τις πάσες ή τις ντρίμπλες ή έναν συνδυασμό των παραπάνω.

Για να επανέρθουμε στο θέμα μας όμως, όταν πολλοί από τους φίλους και τους ειδικούς του ΝΒΑ μιλάνε για εξαφάνιση των καλών σέντερ από το πρωτάθλημα, έχουν στο μυαλό τους τους σέντερ 20/10. Δηλαδή τους ψηλούς που τελειώνουν μια χρονιά με Μ.Ο. μεγαλύτερους από 20 πόντους και 10 ριμπάουντ. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχω δει τον O'Neal, να ισχυρίζεται ότι ο Dwight Howard δεν μπορεί να ποστάρει, παίζει μόνο PnR, και ότι με τα φυσικά προσόντα που έχει θα έπρεπε να έχει Μ.Ο. 20/10. Δεν μπορώ να πω ότι έχει εντελώς άδικο ο O'Neal, ειδικά στο κομμάτι της κριτικής του παιχνιδιού με πλάτη του Dwight, αλλά όσο αφορά τα στατιστικά του ένα μεγάλο κομμάτι της ευθύνης φέρουν οι προπονητές του και ο τρόπος που τον χρησιμοποιούν. Για του λόγου το αληθές, ψάχνοντας στο basketball-reference τους σέντερ³ με βάση τα παραπάνω κριτήρια έχουμε τα παρακάτω αποτελέσματα:

Όπως βλέπουμε τη δεκαετία του 90 με την ταυτόχρονη παρουσία παικτών όπως οι Ewing, Robinson, Olajuwon, O'Neal, Mourning, Daugherty κτλ το παραπάνω είδος σέντερ έφτασε στο απόγειο του! Αν κάποιος έκρινε από το παραπάνω γράφημα και μόνο, θα μπορούσε να συμπεράνει ότι πλέον δεν υπάρχουν ικανοί παίκτες για να "γράψουν" τόσο υψηλά νούμερα στη λίγκα και μάλιστα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και ως επιχείρημα για το πόσο πιο φτωχή είναι σε ταλέντο η λίγκα τώρα σε σχέση με τα 90s. Είναι όμως ακριβώς έτσι ή έχει αλλάξει και ο τρόπος που οι προπονητές χρησιμοποιούν τους σέντερ; Το παρακάτω γράφημα το βρήκα σε ένα άρθρο του Crumpledpaperjumper στο οποίο ασχολήθηκαν με το ίδιο θέμα και ήταν μία ακόμα από τις αφορμές για το σημερινό κείμενο.

Για την πλειοψηφία των θεατών που είμαστε κάτω από τα 40, το τρίποντο είναι ένα δεδομένο του παιχνιδιού και οι παίκτες που έχουν την ικανότητα να σκοράρουν πίσω από τη γραμμή του τρίποντου επιβραβεύονται με έναν έξτρα πόντο. Όμως τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι, αφού μόλις τη σαιζόν 1979-80 άλλαξαν οι κανονισμοί και πλέον το τρίποντο αποτελεί μια πραγματικότητα. Ακόμα θυμάμαι την σύγχυση που είχα, όταν για πρώτη φορά είδα το φινάλε του 3ου τελικού του ΝΒΑ ανάμεσα στους Lakers και τους Knicks όπου με το σκορ 102 - 100 υπέρ της Νέας Υόρκης ο Jerry West σκοράρει λίγο πίσω από τη σέντρα του γηπέδου και δίνει τη νίκη στέλνει το ματς σε παράταση, καθώς το τρίποντο δεν είχε ανακαλυφθεί ακόμα! Στο παραπάνω διάγραμμα βλέπουμε ότι η αλλαγή του τριπόντου δεν έκανε άμεσα μεγάλη διαφορά, όμως με την πάροδο των χρόνων βλέπουμε ότι υπάρχει μια αρνητική συσχέτιση⁴ ανάμεσα στους πόντους που προήλθαν από τρίποντο και τους πόντους που σκοράρουν οι σέντερ. Όπως είναι λογικό, ούτε οι προπονητές ούτε οι παίκτες ήταν έτοιμοι για να εκμεταλλευτούν άμεσα αυτή την αλλαγή των κανονισμών. Προπονητές όπως ο Paul Westhead και ο Don Nelson ήταν από τους πρωτοπόρους που προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν το συνδυασμό των αιφνιδιασμών, με τα τρίποντα και τα ευέλικτα σχήματα, που αποτέλεσαν τους προάγγελους της σημερινής εποχής του "Pace and Space" και των επιθέσεων σε λιγότερα από 7 δευτερόλεπτα. Βέβαια, όπως συμβαίνει συνήθως με τους πρωτοπόρυς σε κάθε τομέα, δεν έχουν άμεσα αποτελέσματα και αυτό ανατροφοδοτεί την αμφισβήτηση μέχρι που προπονητές όπως οι D'Antoni και Kerr κατόρθωσαν να πετύχουν σημαντικές νίκες και ένα (προς το παρόν) πρωτάθλημα ο δεύτερος βασιζόμενοι στις ιδέες των παραπάνω προπονητών.

Με την πάροδο του χρόνου η προπόνηση άλλαξε και η τακτική επίσης, αφού όλο και περισσότεροι προπονητές έψαχναν να βρουν τρόπους ώστε να εκμεταλλευτούν αυτόν τον έξτρα πόντο και οι παίκτες δαπανούσαν περισσότερες ώρες ώστε να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους σε αυτόν τον τομέα, κάτι που έχει σαν συνέπεια να περιορίζει τις ευκαιρίες για σκοράρισμα που έχουν οι σέντερ μιας ομάδας. Αποκορύφωμα της όλης κατάστασης είναι οι Warriors, οι οποίοι βασίζουν μεγάλο μέρος της τακτικής τους στη ικανότητα των Curry και Thompson να σκοράρουν τρίποντα καθώς και στον φόβο που προκαλούν με την κίνηση τους στην περιφέρεια, αναγκάζοντας πολλές φορές τις αντίπαλες ομάδες να αφήνουν τη ρακέτα αφύλαχτη. Οι Warriors μάλιστα όταν πέρισυ βρέθηκαν να χάνουν με 2-1 στους τελικούς απέναντι στους Cavaliers απέσυραν από την αρχική πεντάδα τον Bogut και τον αντικατέστησαν με τον Iguodala προκειμένου να μαρκάρουν πιο αποτελεσματικά τον Lebron James και ρίσκαραν παίζοντας χωρίς κλασικό σέντερ! Έτσι εγένετο η Deathlineup ή Deathdquad μια πεντάδα με τους Curry, Thompson, Iguodala, Barnes και Green, η οποία μέχρι τώρα⁵ αποτελεί δυσεπίλυτο γρίφο για όλους τους αντίπαλους προπονητές, αφού ο μεν Green μπορεί να αντιμετωπίζει στην άμυνα ψηλότερους και δυνατότερους σέντερ, στη δε επίθεση μέσα από τα πολλά σκριν κατορθώνουν να φέρνουν αντιμέτωπο τον αντίπαλο σέντερ με τους Curry και Thompson, τακτική που δίνει πλεονέκτημα στην ομάδα από το Όκλαντ. Βέβαια, κάποιος θα μπορούσε να σκεφτεί ότι με το να απομονώνω την περίπτωση των Warriors, γενικεύω ένα γεγονός και του δίνω μεγαλύτερη έκταση από αυτήν που πραγματικά έχει, το οποίο μας οδηγεί στο επόμενο διάγραμμα. 

Εδώ βλέπουμε, από το ίδιο άρθρο του Crumpledpaperjumper, το άθροισμα των λεπτών που αγωνίστηκαν κάθε χρονιά οι σέντερ στο ΝΒΑ και μπορούμε να παρατηρήσουμε μια σημαντική μείωση τα τελευταία χρόνια. Στα φετινά PLay Off δεν είναι μόνο οι Warriors, που παίζουν χωρίς σέντερ στην πεντάδα τους κατά διαστήματα, αλλά είδαμε επίσης τους Thunder να παίζουν με σέντερ τον Ibaka και τους Cavaliers να δίνουν τον ρόλο στον Love σε μια προσπάθεια να αποκτήσουν πιο ευέλικτα σχήματα που είτε θα μπορούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που βάζει η Deathlineup των Πολεμιστών είτε θα δημιουργούν προβλήματα στις αντίπαλες άμυνες με την ευχέρεια των παραπάνω σχημάτων να σκοράρουν τρίποντα. Τέτοιου είδους σχήματα, γίνονται όλο και περισσότερο δημοφιλή ανάμεσα στους προπονητές σε μια προσπάθεια οι ομάδες να εκμεταλλευτούν στο έπακρο τον έξτρα πόντο του τρίποντου. Η χρησιμοποίηση των advanced statistics έχει μαθηματικοποιήσει σε μεγάλο βαθμό το άθλημα και η έκταση που παίρνει η χρήση τους σε συνδιασμό με την ένταση με την οποία πιστεύουν σε αυτά οι σύγχρνοι GM και προπονητές, θυμίζει την εξάπλωση και τον προσηλυτισμό θρησκείας⁶. Πάντως η αλήθεια είναι ότι αν κρίνουμε από τα λεπτά που παίζουν και από τους πόντους που σκοράρουν οι σέντερ στις μέρες μας, τείνουμε να πιστέψουμε ότι η εποχή των μεγάλων σέντερ έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Ποιος ευθύνεται όμως για αυτή την αλλαγή; Η έλλειψη ταλαντούχων ψηλών ή η αλλαγή των ισορροπιών που επήλθε με την εφεύρεση του τρίποντου;

Χωρίς να είμαι σίγουρος, διαισθάνομαι ότι η απάντηση είναι περισσότερο στο δεύτερο κομμάτι, στην επίδραση που είχε στην τακτική του αθλήματος το τρίποντο. Διαβάζοντας πριν λίγες μέρες το γράμμα του Olajuwon σχετικά με το "Small Ball" που είναι η μόδα των ημερών μου έμεινε χαραγμένη η παρακάτω φράση: 
Small ball has made stars out of of traditional guards, but in my mind the biggest thing it has done is to liberate big men from their traditional duties. They’re no longer stuck in the paint.

Η μεγαλύτερη αλλαγή που φέρνει το "Small Ball" σύμφωνα με τον Hakeem, είναι η απελευθέρωση του σέντερ από τα παραδοσιακά τους καθήκοντα και δη τη θέση τους συνέχεια μέσα στη ρακέτα. Οι ομάδες, ως σύνολα που ψάχνουν να βελτιστοποιήσουν τις επιδόσεις τους και τα πλεονεκτήματά τους ώστε να κερδίσουν όσο το δυνατόν περισσότερους αγώνες και εν συνεχεία μία από αυτές το πρωτάθλημα, έχουν κάνει τα τελευταία χρόνια μια στροφή προς το τρίποντο. Δεν είναι τυχαίο ότι και οι 2 φιναλίστ φέτος ήταν στις περιφέρειες τους οι καλύτερες ομάδες σε αυτόν τον τομέα. Ως συνέπεια αυτής της στροφής, για να παίζει ένας σέντερ σε μία καλή ομάδα δεν είναι το βασικό ζητούμενο οι πόντοι που μπορεί να σκοράρει, όσο η ικανότητά του να προστατεύει τη στεφάνη, να παίρνει ριμπάουντ και να μαρκάρει κοντύτερους αντιπάλους όταν η κατάσταση το απαιτεί. Σε δύο από τις ελάχιστες ήττες των Warriors φέτος υπήρξαν 2 φάσεις που μου τράβηξαν το ενδιαφέρον σχετικά με το μέλλον της θέσης του σέντερ είναι ο τρόπος με τον οποίον οι Steven Adams και Karl Anthony Towns μπορέσουν να αμυνθούν στο ένα εναντίον ενός απέναντι στον Curry. Και οι 2 έδειξαν ότι έχουν την απαιτούμενη ταχύτητα ώστε να μην αφήσουν τον δαιμόνιο Curry να τους περάσει με ντρίμπλα και μπορέσουν να του κόψουν τη δημιουργία χωρίς να χρειαστεί να έρθει δεύτερος παίκτης για βοήθεια. Ένα από τα λίγα όπλα που έχουν οι ομάδες όταν αντιμετωπίζουν τους Warriors και γενικά μια ομάδα τόσο ικανή στα σουτ τριών πόντων είναι οι αλλαγές στα σκριν ώστε να ελαχιστοποιούν το χώρο που αφήνουν στους σουτέρ. Αυτό είναι πιο ευκολο στη θεωρεία παρά στην πράξη, γιατί οι ομάδες μετά από πολλές αλλαγές ξεμένουν με τον σέντερ απέναντι στους αντίπαλους γκαρντ, μια κατάσταση που βολεύει την επίθεση. Όμως αν οι σέντερ μπορούν να αμυνθούν σχετικά ικανοποιητικά σε αυτές τις καταστάσεις και επίσης η αλλαγή αυτή συμβεί προς το τέλος των 24", τότε ο γκαρντ πρέπει να δράσει άμεσα και ο σέντερ έχει ακόμα περισσότερες πιθανότητες να τη βγάλει καθαρή. O Porzingis λίγο πριν ξεκινήσει τις διακοπές του, είπε ότι κατα τη διάρκεια του καλοκαιριού θέλει να βελτιωθεί στην ταχύτητα ώστε να μπορεί να μαρκάρει κοντύτερους αντιπάλους και αποτελεί ένα ακόμα επιχείρημα για την ανάγκη των σύγχρονων σέντερ (ναι το ξέρω ότι δεν είναι ο κλασικός σέντερ, αλλά με τέτοιο ύψος θα μπορούσε κιόλας) να ανταποκριθούν σε τέτοιες καταστάσεις. Από την άλλη η αδυναμία των Tristan Thompson και Kevin Love να ανταπεξέλθουν σε αυτές τις συνθήκες, ήταν ένας από τους λόγους της ήττας των Cavaliers από τους Warriors στο πρώτο παιχνίδι και για μένα το ανυπέρβλητο εμπόδιο που θα τους στοιχίσει το πρωτάθλημα φέτος.

Την προηγούμενη φορά που έγραψα για τους Warriors, με αφορμή την νίκη τους στον 7ο αγώνα απέναντι στους Thunder, αναφέρθηκα στην επαναστατικότητα του μπάσκετ που πρεσβεύουν και το πως αυτό στα μάτια μου δείχνει το μέλλον του αθλήματος. Παράλληλα όμως θεωρώ ότι οι αλλαγές που συντελούνται κάνουν το άθλημα πιο δημοκρατικό για 2 λόγους:

Παλιότερα για να κερδίσει μια ομάδα το πρωτάθλημα, ήταν σχεδόν απαραίτητο να έχει στις τάξεις τις έναν από τους καλύτερους σέντερ της εποχής της. Όλοι έψαχναν να βρουν τον επόμενο σέντερ που θα δεσπόζει στο πρωτάθλημα και όσο ψηλότερος, τόσο πιο μεγάλο potential έβλεπαν σε αυτόν. Η άνοδος του Curry σε έναν από τους 3 καλύτερους παίκτες της λίγκας ο οποίος έχει ύψος 1,91 και δεν φαίνεται να είναι υπεραθλητής (όπως πχ ο Lebron James) κάνει το μπάσκετ ένα άθλημα πιο εύκολο στο να ταυτιστεί κάποιος μη μυημένος οπαδός. Δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι για να τα καταφέρεις πλέον στο ΝΒΑ, δεν είναι απαραίτητο να είσαι τρομερά ψηλός και υπεραθλητής, αρκεί να έχεις αναπτυγμένη την ικανότητα στο σουτ. Το 2015 ο MO ύψους των παικτών ήταν μειωμένος κατά 1 ίντσα (2.54 εκ) σε σχέση με το μέγιστο που είχε φτάσει το 2001 και πλέον είναι στα 2.00 μ. Αν μάλιστα αναλογιστούμε ότι σύμφωνα με τα στατιστικά μοντέλα δεν υπάρχουν πάνω από 2800 άνθρωποι στον κόσμο ψηλότεροι από τα 2.13 (το αντίστοιχο των 7 ft που για πολλά χρόνια ήταν το ύψος που έπρεπε να έχει ο ιδανικός σέντερ) καταλαβαίνουμε ότι με το "Small Ball" το μπάσκετ ανοίγει τις πόρτες τους σε περισσότερο κόσμο.

Επίσης, όπως είδαμε νωρίτερα λόγω των νέων τακτικών οι σέντερ απελευθερώθηκαν και βγήκαν από τον συντηρητικό ρόλο που τους ήθελε να μένουν αυστηρά και μόνο στη ρακέτα. Φέτος, για πρώτη φορά ένας σέντερ (ύψους 2.11) κέρδισε τον διαγωνισμό δεξιότητας του ΝΒΑ (από όπου και η φωτογραφία) απέναντι σε έναν γκαρντ (ύψους 1.75). Πλέον βλέπουμε σέντερ να σουτάρουν τρίποντα και να τους επιτρέπεται ακόμα και να κατεβάζουν την μπάλα στο τρανζίσιον ή να τελειώνουν φάσεις με coast to coast! Το positionless basketball που κατά βάθος πρεσβεύει το "Small Ball" είναι πιο δημοκρατικό γιατί σπάει τις ταμπέλες και τα στερεότυπα και δίνει την ελευθερία στον παίκτη-υποκείμενο να παίξει ανάλογα με τις δυνατότητες του, πέρα από θέσεις και ύψη. Παίκτες όπως ο Αντετοκούμπο ή ο Ben Simmons δεν καταπιέζονται να μπουν σε κάποια από τα προϋπάρχοντα καλούπια, αλλά τους δίνεται η δυνατότητα να επαναπροσδιορίσουν τις θέσεις του μπάσκετ. 

Για να απαντήσω και στο ερώτημα του τίτλου, δεν νομίζω ότι έχουν εξαφανιστεί ή θα εξαφανιστούν οι καλοί σέντερ από το πρωτάθλημα, αλλά ότι βρισκόμαστε σε μια μεταβατική περίοδο που επαναπροσδιορίζει τις θέσεις και τους ρόλους των παικτών. Μπαίνουμε σε μια εποχή που τα στερεότυπα αρχίσουν να κλονίζονται και η σύγκριση του τώρα με το χτες θα είναι κάθε φορά όλο και πιο δύσκολη. Ας την απολαύσουμε λοιπόν αυτή την αλλαγή.

Σημειώσεις:

1. Ως γνήσιο τέκνο της Α Δέσμης (αν γεννήθηκες μετά το 1982 και δεν ξέρεις τι ήταν οι δέσμες, ρώτα τον μεγάλο σου αδερφό) η μόνη μου επαφή με τα λατινικά ήταν μέσα από τα comics του Αστερίξ. Σε κάποιο από αυτά θυμάμαι τον Μαθουσαλίξ να λέει τη φράση "O tempora o mores" που χρησιμοποίησε ο Γιώργος στην παρουσίαση του infografic στη σελίδα, απηυδισμένος με το γεγονός ότι ο DeAndre Jordan είναι ο καλύτερος σέντερ στη λίγκα. 
2. Όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τους παίκτες γύρω από τους οποίους μπορεί να χτιστεί μια ομάδα
3. Στην επιλογή παικτών επέλεξα τα κουτιά C και C-F. Μην επιλέγοντας το F-C, παίκτες όπως οι Duncan και Griffin έχουν μείνει απ έξω.
4. Δεν είμαι σίγουρος για τον όρο, αυτό που εννοώ είναι ότι ενω αυξάνεται το σύνολο των πόντων που επιτεύχθηκαν με τρίποντο, οι πόντοι που σκοράρουν οι σέντερ μειώνονται. Ακόμα και αν δεν συμπίπτουν τα 2 γεγονότα χρονικά, μετά από 36 χρόνια από την εφεύρεση του τρίποντου φαίνεται ότι τα 2 μεγέθη αλληλοεπηρεάζονται.
5. Με την εξαίρεση των Thunder οι οποίοι στους τελικούς της Δύσης φέτος τα πήγαν εξαιρετικά απέναντι στο συγκεκριμένο σχήμα.
6. Ο δογματικός τρόπος με τον οποίο πιστεύουμε στα νούμερα για να εξηγήσουμε τα πάντα, ακόμα κι αν έχουμε δει ότι σαν εργαλείο δεν είναι απόλυτα σωστό και αφήνει χώρο για πολλές εξαιρέσεις, είναι κάτι που με συνεπαίρνει. Μάλλον το γεγονός ότι ήμουν πρωτοδεσμίτης, παίζει εδώ το ρόλο του.

*Το infografic που λέγαμε: