Σε μια χώρα βίαιης μετάβασης οικονομικών συνηθειών, η ακραία επιβεβλημένη προσαρμογή που επήλθε, χωρίς κανένα δίχτυ ασφαλείας κοινωνικών φορέων για να απορροφήσει αυτήν ακριβώς τη βιαιότητα, ξεσπά καθημερινά μπροστά μας. Χωρίς διάθεση να δικαιολογήσω την σαφή εγκληματική τάση όσων διαπράττουν τις εγκληματικές ενέργειες που διαπράττουν, η ελλιπέστατη επένδυση της χώρας στην ψυχική υγεία και σε κοινωνικούς επιστήμονες, κοινωνιολόγους, παιδοψυχολόγους, ψυχιάτρους, σε σχολεία και σε δημόσιες δομές, κάνει την όλη κατάσταση ανεξέλεγκτη.
Το ανωτέρω αποτελεί σαφή επιλογή «του χεριού της αγοράς», αφού το όφελος των κοινωνικών επιστημών δεν μπορεί να αποτυπωθεί άμεσα σε «όρους αγοράς», «σε χρηματικές μονάδες», και οι ανθρωπιστικοί και κοινωνιολογικοί όροι, καλύτερης ψυχικής υγείας, αποτροπής εγκλημάτων και γενικότερης πρόληψης και κοινωνικής ηρεμίας, είναι καταστάσεις ακατανόητες για την επικρατούσα νεοφιλελεύθερη λαίλαπα.
Κάπως έτσι, έχουμε καταντήσει σαν χώρα να γίνουμε («επιτέλους κι εμείς») «σύγχρονου δυτικού τύπου». Όχι, προφανώς, ως προς το ύψος των μισθών ή τις κοινωνικές υποδομές, αλλά, αντίθετα, ως προς τα ακραία φαινόμενα bullying στα σχολεία, με ξυλοδαρμούς, εξευτελιστικές συμπεριφορές, μαχαιρώματα ως και βιασμούς, να είναι τακτικά στις ειδήσεις, τις γυναικοκτονίες να βαίνουν χρόνο με τον χρόνο αυξανόμενες και φυσικά τους βασανισμούς και τις θανατώσεις ζώων να είναι επίσης τακτικό φαινόμενο. Πρόσφατα δε, μάθαμε ακόμα και για κανάλι σεξουαλικού βασανισμού ΑμεΑ με χιλιάδες συνδρομητές.
Σε αυτό το πλαίσιο, έγινε συνήθεια να ακούμε για τύπους που πνίγουν γατάκια, για κάποιον που έριξε σκυλίτσα σε πολτοποιητή, για κάποιον/ους που πυροβόλησαν μια αρκούδα μαζί με τα μικρά αρκουδάκια της, φτάνοντας στο πλέον βίαιο φαινόμενο σαδισμού και διαστροφής πάνω σε ζώο: τον βασανισμό του σκύλου Όλιβερ στην Αράχωβα.
Με αφορμή αυτό το φρικαλέο γεγονός, έχει ξεκινήσει μία καμπάνια εμπάργκο της Αράχωβας μέχρι να κατονομαστεί ο δράστης και συλλογικής κατηγορίας των κατοίκων για ομερτά. Μπορώ να καταλάβω σε μεγάλο βαθμό τις σχετικές προτροπές και αντιδράσεις, όμως θαρρώ πως είναι αποσπασματικές και δεν λαμβάνουν υπόψη όλη την εικόνα.
Για να εξηγήσω τι ακριβώς εννοώ θα μεταφέρω τη συζήτηση λίγο πιο πίσω χρονικά, στον Ιούνη του 2023 και λίγο πιο βόρεια, στο Πήλιο και συγκεκριμένα, στο κεφαλοχώρι του Νοτίου Πηλίου, την Αργαλαστή.
Σε αυτό το χωριό διατηρώ με την οικογένειά μου σπίτι, και το επισκέπτομαι από τακτικά ως πολύ. Τον Ιούνη, λίγες μέρες πριν από τον γάμο μου στο Δημαρχείο του χωριού, ένας κάτοικος πυροβόλησε και σκότωσε με κυνηγητική καραμπίνα έναν αδέσποτο σκύλο. Από τόσο κοντινή απόσταση, που στο σώμα του σκύλου βρέθηκαν 20 σκάγια. Και τότε, είχε ξεκινήσει αντίστοιχη με της Αράχωβας καμπάνια, για να βρεθεί ο δράστης, να αποδοθεί δικαιοσύνη. Και τότε, κατηγορούταν σύσσωμο το χωριό για ομερτά.
Όντας στο χωριό εκείνες τις μέρες λόγω του ανωτέρω αναφερθέντος γάμου μου, αλλά και περνώντας εκεί ένα μεγάλο μέρος του καλοκαιριού, Ιούλη και Αύγουστο, κυρίως όμως, όντας φιλόζωος, έχοντας δύο σκυλιά, αλλά και ως «απλά λογικός», ήτοι μη ιδιαίτερα άνετος να ζω και να κινούμαι σε έναν τόπο που ένας σαφώς μη ισορροπημένος κυκλοφορεί με κυνηγετικό όπλο που αρέσκεται να το χρησιμοποιεί σε ζώα (τι θα τον εμποδίσει άραγε αύριο να το χρησιμοποιήσει με ίδια ευκολία σε άνθρωπο;!), άρχισα να κάνω διαρκώς ερωτήσεις. Σε όσους ήξερα. Και όντας στο χωριό πάνω από 30 χρόνια, ξέρω αρκετό κόσμο.
Και τα στόματα δεν ήταν ακριβώς «κλειστά». Οι περισσότεροι, άνθρωποι ακόμα και εντός του Δημαρχείου, δηλαδή στην ανώτερη τοπική αρχή, έδειχναν έναν συγκεκριμένο άνθρωπο. Γιατί δεν τον κατέδιδαν λοιπόν; Από φόβο.
Ο άνθρωπος που όλοι δείχνουν, αλλά δεν κατονομάζουν, ως δράστη έχει απασχολήσει αρκετές φορές τις αρχές, είτε για ποινικά αδικήματα και μάλιστα ειδεχθή, όπως είναι το εμπόριο βρεφών, είτε για άλλα όπως το κάψιμο του πλατάνου για να μην έχει σκιά το ανταγωνιστικό μαγαζί. Βέβαια οι περισσότερες καταγγελίες μένουν σε κάποιο συρτάρι λόγω της "αγαστής συνεργασίας" του με τις αρχές.
Για να γίνει λίγο καλύτερα κατανοητό αυτό, ο Δήμος Νοτίου Πηλίου καλύπτει μια απόσταση από τις Μηλιές ως το Τρίκερι, με αμάξι 1,5 ώρα δρόμος από το ένα ακριανό χωριό ως το άλλο. Αστυνομικό Τμήμα υπάρχει αποκλειστικά στις Μηλιές. Στη μία άκρη του Δήμου! Είναι αυτά τα ευφάνταστα cost saving του «αόρατου χεριού». Οπότε; Την ανάγκη την καλύπτουν οι πατροπαράδοτοι, παραδοσιακοί καλοθελητές.
Με όλα τα παραπάνω στο μείγμα, φαντάζομαι δεν είναι δύσκολο να γίνει κατανοητό γιατί στο τέλος «κανείς δεν τον καταδίδει». Δεν είναι μόνο ο φόβος του απρόβλεπτου του χαρακτήρα του δράστη. Είναι «οι πλάτες του».
Και κυρίως η απουσία Δικαιοσύνης.
Αν κάτι έχει γίνει, συνειδητά ή υποσυνείδητα, κατανοητό στην ελληνική κοινωνία τα τελευταία δέκα χρόνια, είναι η διαφθορά της Δικαιοσύνης. Ο Νόμος δεν είναι ίδιος για όλους/ες. Ευνοεί όποιον είναι φίλος της, γνωστός της, την χρηματίζει. Ή την εκβιάζει (predator, μια τυχαία λέξη που μπορεί να αφεθεί σε αυτή τη γωνιά του κειμένου). Με το άπλωμα δε των δικών, σε όλα τους τα επίπεδα, ως και άνω των δέκα χρόνων, το «πού να μπλέκω τώρα» γίνεται όλο και συνηθέστερη πρακτική.
Η απουσία εμπιστοσύνης σε θεσμούς και Νόμους, είναι ακριβώς αυτή που οδηγεί τις Κοινωνίες στον μοναδικό υποσυνείδητο κώδικα που φέρουν ενστικτωδώς: στον Νόμο της Ζούγκλας. Στην επικράτηση του ισχυρότερου. Είτε αυτός είναι ο φέροντας χρυσαυγίτικα «μούσκουλα» σε μια αντιπαράθεση στην άσφαλτο, είτε είναι αυτός με τα περισσότερα φράγκα ή τις περισσότερες πολιτικές/μαφιόζικες διασυνδέσεις. Ζούμε άλλωστε στη χώρα που η γνωστή υπόθεση ναρκόπλοιου, έστειλε δύο εισαγγελείς στη μετανάστευση, αντί τον πραγματικό ιδιοκτήτη του πλοίου στο εδώλιο του κατηγορουμένου.
Για να μην κουράζω όμως άλλο όλους/ες εσάς που διαβάζετε το παρόν κείμενο. Αυτό που προσπαθώ να σημειώσω είναι πως κανένα γεγονός δεν μπορεί να εξετάζεται απομονωμένο, «σκέτο», μόνο του, εκτός του πλαισίου στο οποίο εντάσσεται. Κάθε αιτιατό, έχει και ένα αίτιο. Στην προκειμένη περίπτωση, αυτό που βλέπουμε, η κατακόρυφη αύξηση των φαινομένων βασανισμών ζώων, bullying στα σχολεία και γενικότερα στις εφηβικές ή και προεφηβικές ηλικίες, οι γυναικοκτονίες, οι βιασμοί, είναι το αιτιατό του τι επιτρέψαμε να καταντήσει η κοινωνία μας: να αποεπενδύσει εντελώς, στο όνομα «της αγοράς», από τις κοινωνιολογικές επιστήμες, να αφήσει τις νεαρές ηλικίες απροστάτευτες από φαινόμενα βίας, σωματικής και ψυχολογικής, εντός και εκτός οικογενειακής εστίας. Παράλληλα αποδεχθήκαμε ως «κανονικότητα» το πρώτο, το δεύτερο, το επόμενο, το τρέχον, παραδικαστικό κύκλωμα, την απαξίωση θεσμών και Νόμων, την αποδοχή ως «φυσικολογικού» ο «δυνατός» να είναι πέρα και πάνω από ό,τι ισχύει (ή θα έπρεπε να ισχύει) για όλες και όλους μας. Άρρητα, αλλά σταθερά, αποδεχτήκαμε τον «Νόμο του Ισχυρότερου». Τον «Νόμο της Ζούγκλας».
Σε αυτό το πλαίσιο, αν ο κάτοικος της Αργαλαστής, της Αράχωβας, της Αθήνας, ξέρει πως ο γείτονάς του είναι βασανιστής ζώων, κακοποιητής των παιδιών ή της γυναίκας του, κατάντησε κατανοητό «να φοβάται να μιλήσει». Γιατί ο κακοποιητής ή και γυναικοκτόνος, έχει τις οδηγίες του μπάτσου Μπαλάσκα για το πώς να «πέσει στα μαλακά», γιατί μπορεί «να έχει πλάτες» -και να το έχει αποδείξει, γιατί ξέρει πως θα μπει σε μια δικαστική διαμάχη που θα κρατήσει δεκαετία, με ίδια έξοδα και ίδιο κόπο, πέρα από τα όποια αρχικά «μπράβο» και «μαζί σου» στα socials. Γιατί ακόμα και αν απευθυνθεί κανείς στην εγχώρια αστυνομία ή δικαιοσύνη, το θύμα θα μείνει τελικά απροστάτευτο. Και εκεί επικρατεί ο φόβος, η σκέψη "και μετά αν αντί για το σκυλί θα γαμήσει εμένα;".
Όπως συνέβη με την 43χρονη πρόσφατα δολοφονημένη στη Σαλαμίνα που είχε κάνει καταγγελία στους μπάτσους για τον κακοποιητή της τρεις μέρες πριν τη δολοφονία της, για να λάβει τη σύσταση να μην πάει πίσω. Ή τα θύματα του καταδικασμένου παιδοβιαστή σκηνοθέτη που είναι σπίτι του, λόγω υψηλών γνωριμιών, με τη βούλα της ελληνικής δικαιοσύνης. Για όλα τα παραπάνω, που είναι η ζοφερή εγχώρια πραγματικότητα, η μάνα του σκιτσογράφου Κουραφέλκυθρου, η Μαίρη Μαυρή Βαβαγιάννη, που τα έβαλε με τα χρυσαύγουλα το 2007 και ταλαιπωρήθηκε δικαστικά 13 χρόνια, είναι η εξαίρεση στην Κοινωνία μας και όχι ο κανόνας. Για όλα τα παραπάνω η Μάγδα Φύσσα είναι πρότυπο.
Και για αυτό προσωπικά θεωρώ, με αφορμή τον Ολιβερ, τον αθώο γίγαντα αδεσποτάκο στην Αργαλαστή, κάθε φαινόμενο bullying, κάθε βιασμό, κάθε γυναικοκτονία, κάθε, αν θέλετε, ακόμα και μικρή εμφάνιση του φαινομένου «ξέρεις ποιος είμαι’γω ρε;» στον δρόμο, όπως το χαστούκι εκείνου του «πολύ άντρα» σε γυναίκα οδηγό που έγινε viral στα socials πριν έναν μήνα, το αίτημά μας πρέπει να είναι σταθερά για το σπάσιμο του φόβου. Το οποίο δεν μπορεί να είναι παρά μια διαρκής απαίτηση για επενδύσεις σε δημόσια σχολεία και δομές ψυχικής υγείας, αλλά και ενισχυτικά τα απογεύματα αν χρειαστεί, ώστε κάθε παιδί που δείχνει τάση βιαιότητας, πιθανότατα απόρροια ενός βίαιου, ή έστω μη στοργικού, οικογενειακού περιβάλλοντος, να εντοπίζεται και να πλαισιώνεται. Μα πάνω και κύρια, μια διαρκής απαίτηση για επαναθεμελίωση της Δικαιοσύνης. Γιατί, ναι ίσως είναι το πιο «παιγμένο» τσιτάτο, αλλά είναι αναντίρρητα και ο θεμέλιος λίθος για κάθε Κοινωνία Ανθρώπων που δεν θέλει να καταντά Ζούγκλα, όπως η τρέχουσα ελληνική: “No Justice, no peace”.
Πριν λοιπόν πετάξουμε το ανάθεμα με ευκολία στα πρόβατα που δεν τα βάζουν με τον λύκο, ας δούμε το πλαίσιο που δημιούργησε για αυτά ο βοσκός και τι τους έχουν επιβάλει τα μαντρόσκυλα του τελευταίου. Καθώς μάλλον οι αλλαγές και το ανάθεμα θα πρέπει να ξεκινήσουν από αυτούς, βοσκό και μαντρόσκυλα που επέβαλαν τον φόβο, που έκαναν τα στόματα να κλείνουν από αυτον. Από την απουσία Δικαιοσύνης. Αν δεν το κάνουμε, το γενικευμένο αυτό ανάθεμα είναι το ίδιο επικίνδυνο με το “γιατί δεν έφευγε” που δυστυχώς αναπαράγουν και κάποιοι επαγγελματίες ψυχικής υγείας σε περιπτώσεις γυναικοκτονιών. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να βάλουμε εμάς στη θέση όχι μόνο του θύματος, αλλά όποιου άλλου με μια πρώτη προσέγγιση θεωρούμε “σιωπηρό συνεργό”. Τα πράγματα κάποιες φορές είναι πιο σύμπλοκα από όσο φαίνονται.
