Έχει περάσει σχεδόν μια βδομάδα από τότε που έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία η είδηση του θανάτου του ηθοποιού Chadwick Boseman, καθώς είχε φροντίσει να κρατηθεί μυστικό το γεγονός της διάγνωσής του με καρκίνο του παχέος εντέρου. Ενός ηθοποιού που πριν καν κλείσει τα 44 του χρόνια είχε προλάβει να ενσαρκώσει σημαντικά υπαρκτά πρόσωπα/χαρακτήρες στην μεγάλη οθόνη. Χαρακτήρες που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην αμερικανικη κουλτούρα και -κυρίως- στάθηκαν αρωγοί στη μάχη κατά του ρατσισμού. Ένας εξ αυτών ήταν ο Jackie Robinson, ο πρώτος Αφροαμερικανός που αγωνίστηκε στην MLB (την Λίγκα του Baseball), αλλά και ο Thurgood Marshall, που αποτέλεσε τον πρώτο Αφροαμερικανό ανώτατο δικαστή των ΗΠΑ. Φυσικά ο ρόλος για τον οποίο έγινε γνωστός στους πάντες ήταν αυτός του βασιλιά T’Challa, δηλαδή του Black Panther, που αν και φανταστικός χαρακτήρας, έχει τη δική του σημασία σε αυτό το γαϊτανάκι, αφού μιλάμε για τον πρώτο μαύρο υπερήρωα που είχε δική του ταινία.

Αν ο Boseman δεν είχε χτυπηθεί από καρκίνο και ζούσε μέχρι τα βαθιά γεράματά του, είναι δεδομένο πως θα βλέπαμε αρκετούς ακόμα σημαντικούς ρόλους από την πλευρά του. Ίσως ένας από αυτούς να ήταν και η ζωή του John Thompson, όταν και όποτε κάποιος ενδιαφερόταν να την κάνει ταινία.

Δεν έχει να κάνει τόσο με τα κατορθώματά του ως προπονητής, που δεν είναι και λίγα. Αυτός ήταν άλλωστε που έστειλε τους Hoyas στην κορυφή του NCAA το 1984, όταν επικράτησε της περίφημης “Phi Slama Jama” του Houston, και γινόταν ο πρώτος Αφροαμερικανός προπονητής που κέρδιζε το εθνικό πρωτάθλημα με ρόστερ που αποτελούνταν μόνο από μαύρους παίκτες. Αυτός έπεισε ταλέντα όπως τους Patrick Ewing, Alonzo Mourning, Dikembe Mutombo και Allen Iverson να επιλέξουν το πανεπιστήμιο του Georgetown για τις σπουδές τους, αλλά και το μπάσκετ. Αυτός ήταν που επέμενε σε μια άνευ προηγουμένου full court press (να έχετε στο μυαλό σας πως μιλάμε για τα ‘80s), η οποία έπιανε τους πάντες απροετοίμαστους και ανάγκαζε τους αντιπάλους σε πολλά λάθη και χαμηλά ποσοστά ευστοχίας.

Όπως γίνεται κατανοητό, μιλάμε για έναν πρωτοπόρο αν και ο ίδιος σε πολλές δηλώσεις του δεν ήθελε να τον αναφέρουν ως τέτοιο. Ένιωθε τυχερός που βρισκόταν σε μια τέτοια θέση, αλλά υπήρχαν άλλοι πριν από αυτόν που δεν είχαν ποτέ τις ευκαιρίες να δείξουν τι μπορούν να κάνουν. Και σε μια λευκοκρατούμενη κοινωνία, όπως αυτή του NCAA, ο λόγος που δεν πήραν τις ευκαιρίες αυτές -σωστά καταλάβατε- ήταν εξαιτίας του χρώματος του δέρματός τους.

“ Αν είμαι πρωτοπόρος εν έτει 1984, είναι γιατί αρνήθηκαν λανθασμένα σε ανθρώπους πολύ πιο ικανούς από μένα, πολλές ευκαιρίες”, απαντούσε σε ερώτηση δημοσιογράφου για το αν νιώθει πρωτοπόρος ως ο πρώτος μαύρος προπονητής που κατακτούσε τον τίτλο του NCAA και συνέχιζε: “Νιώθω πικρία για την ερώτηση αυτή. Ο χαρακτηρισμός αυτός υπονοεί πως ειμαι ο πρώτος μαύρος άντρας που έχει πετύχει και είμαι αρκετά έξυπνος για κάτι τέτοιο. Είναι προσβολή προς τη φυλή μου. Υπήρχαν πολλοί πριν από μένα που θα μπορούσαν να είναι στη θέση μου, αν τους δινόταν η ευκαιρία”.

Πράγματι, υπήρχαν αρκετοί πριν τον “Big John”. Για να μη το παίζω έξυπνος, έπρεπε να έρθει η μέρα που ο Thompson θα άφηνε το μάταιο τούτο κόσμο για να μπω στη διαδικασία να ψάξω και να μάθω για τον John McLendon, ο οποίος ήταν μέντοράς του και ο πρώτος μαύρος προπονητής στην ιστορία που αναλάμβανε να κοουτσάρει ένα λευκό πανεπιστήμιο (το 1967, το Cleveland State). Ήταν από τους πρώτους προπονητές που στηρίχθηκαν σε μια fast break offense, η οποία “έπιασε” το μάτι του προπονητικού επιτελείου του Duke. Οι άνθρωποι των Blue Devils μάλιστα, κάλεσαν τον McLendon να τους πλαισιώσει στον πάγκο για ένα παιχνίδι, με τον όρο πως θα έπρεπε να φοράει ένα λευκό σακάκι, ώστε να περνάει στον κόσμο ώς φύλακας, επειδή ήταν μαύρος! Σύμφωνα με τον Milton Katz, τον άνθρωπο που επιμελήθηκε τη αυτοβιογραφία του McLendon, εκείνος αρνήθηκε.

Όπως ο McLendon, έτσι και ο Clarence Gaines, δεν είχε τις κατάλληλες ευκαιρίες, καθώς εξαιτίας του χρώματός του περιορίστηκε στο να κοουτσάρει για 47 χρόνια στο πανεπιστήμιο του Winston - Salem State, ενός παραρτήματος επί της ουσίας του πανεπιστημίου του North Carolina, αλλά μόνο για Αφροαμερικανούς. Το πανεπιστήμιο αυτό δεν ανήκε στη Division I του NCAA, αυτό όμως δεν εμπόδισε τον Gaines να γίνει ένας από τους top-20 προπονητές στην ιστορία του κολεγιακού αθλητισμού με τις περισσότερες νίκες (828).

Ανάλογη περίπτωση αποτελεί και ο Ben Jobe, ο οποίος λόγω χρονολογίας, θα μπορούσε να είναι η συνέχεια του Thompson, αν δεχθούμε πως εκείνος είναι ο πρωτοπόρος. Ο Jobe ανέλαβε το Southern University (επίσης κολέγιο για μαύρους), το 1986 και η οδηγία προς τους παίκτες του ήταν σαφής: Επιθέσεις σε λιγότερο από οκτώ δευτερόλεπτα. Τα όσα είδαμε λοιπόν από τους Suns του D’Antoni , είχαν προκάτοχο με ονοματεπώνυμο. Απλώς ήταν μαύρος και επί της ουσίας “δεν πουλούσε το προϊόν”.

Επιστρέφοντας στα κατορθώματα του Thompson, αυτά που πέτυχε εκτός παρκέ είναι σαφώς πιο σημαντικά από τα αμιγώς αθλητικά. Μην παρεξηγηθούμε. Ο αθλητισμός πέρα από κάτι όμορφο είναι και ένα μέσο να γίνουν γνωστά θέματα οποιασδήποτε φύσης. Είναι ένα χρησιμότατο και τεράστιο βήμα -ειδικά σε αυτό το επίπεδο- για να αναδειχθούν θέματα κοινωνικών ανισοτήτων, ρατσισμού, εκπαίδευσης κ.ο.κ. Έχοντας αυτό το βήμα, ο Thompson το χρησιμοποίησε ουκ ολίγες φορές για να αναδείξει τέτοιου είδους προβληματισμούς.

 Ίσως ο πιο διάσημος τρόπος διαμαρτυρίας του, σε θέματα εκπαίδευσης, ήταν η απόφασή του να μην κοουτσάρει τους Hoyas πριν το παιχνίδι με το Boston College το 1989, ώστε να δείξει την αντίθεσή του στο λεγόμενο “Proposition 42” του NCAA, με το κόλλημα του Thompson να υφίσταται στον κανονισμό/άρθρο υπ’ αριθμόν 48. Ο συγκεκριμένος κανονισμός έλεγε πως τα κολέγια είχαν το δικαίωμα να διακόψουν την υποτροφία στους πρωτοετείς, αν δεν συγκέντρωναν βαθμό 2,0 μέσο όρο σε 11 μαθήματα, ενώ τον ίδιο μέσο όρο θα έπρεπε να έχουν και στις γραπτές εξετάσεις τους.

Ο Thompson ήταν μεν υπέρ του μέσου όρου για τον βαθμό, αλλά όχι για τον απαιτούμενο μέσο όρο των εξετάσεών τους. Ο ίδιος δεν θα μπορούσε να το δει διαφορετικά, καθώς ως 10χρονο παιδί είχε βιώσει δύσκολες καταστάσεις στο καθολικό σχολείο που τον έστειλαν οι γονείς του. Οι υπεύθυνοι του σχολείου εκεί πήραν την απόφαση να τον διώξουν, με τις μοναχές να υποστηρίζουν πως το παιδί δεν έχει το απαιτούμενο νοητικό επίπεδο να ακολουθήσει τα standards του σχολείου. Το φθινόπωρο του 1952, ο Thompson πήγε στο δημοτικό του Harrington στην Washington, όπου εκεί είχε για δασκάλα την Sametta Wallace Jackson, η οποία όπως ο ίδιος έχει αναφέρει πολλές φορές, του έσωσε τη ζωή.

Η Jackson, μετά από σχεδόν 10 μέρες είχε την “διορατικότητα”, σε σχέση με τις λευκές μοναχές, να παρατηρήσει το εξής: Ο Thompson είχε πρόβλημα στο να διαβάζει γι’ αυτό και συμβούλευσε τους γονείς του να πάρουν έναν ειδικό ώστε να τον βοηθήσει σε αυτόν τον τομέα. Αν δεν υπήρχε η Jackson στη ζωή του Thompson πιθανότατα δεν θα τον είχαμε γνωρίσει ποτέ. Και ενώ ο ίδιος κατανοούσε πλήρως (και υποστήριζε) την ανάγκη της υποχρέωσης των μαθητών να πληρούν τις προϋποθέσεις προς το πανεπιστήμιο, το σύστημα των γραπτών εξετάσεων το έβλεπε ως ένα στοιχείο που “εξέταζε τους ανθρώπους μέχρι το σημείο που βρίσκονται σήμερα και όχι το που μπορούν να φτάσουν”.

Πίστευε ανοιχτά πως το εν λόγω σύστημα στόχευε και περιόριζε τους μαθητές από χαμηλότερες κοινωνικές ομάδες, όπου φυσικά άνηκε και η πλειονότητα των νεαρών αφροαμερικανών. Έχοντας βιώσει από νωρίς και εκείνος τη διάκριση, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο Thompson επί 27 χρόνια προσπάθησε να είναι για τους παίκτες του, πέρα από προπονητής, μια πατρική φιγούρα. Ένα πρότυπο που οι ίδιοι θα είχαν στο μυαλό τους καθώς μεγάλωναν, αλλά και ένας προστάτης που πάντα θα ήταν δίπλα τους. Ένας δάσκαλος. Μεγαλύτερο -και ίσως καλύτερο- παράδειγμα από την ιστορία του Alonzo Mourning και του Rayful Edmond, δεν υπάρχει.

Ο δεύτερος αποτέλεσε έναν από τους πλέον διαβόητους εμπόρους ναρκωτικών της πρωτεύουσας των ΗΠΑ, καθώς ήλεγχε το 60% των συναλλαγών που συνέβαιναν στην Washington. Πριν τη σύλληψη του το 1989, σε ηλικία 24 ετών μετρούσε ετήσια έσοδα της τάξης των $300 εκατ., γεγονός που για την δίωξη ναρκωτικών τον έκανε ακόμα πιο επικίνδυνο, αλλά για τα 18χρονα που έβλεπαν τη “χλιδάτη ζωή” ενός “αδερφού” τον έκανε ένα πρότυπο. Ένας εξ αυτών που γοητεύτηκε προς στιγμής ήταν και ο Mourning, που θεωρούνταν ο καλύτερος πρωτοετής στις ΗΠΑ και φυσικά αποτελούσε τον διακαή πόθο όλων των κολεγίων. Όταν λοιπόν ο Thompson ενημερώθηκε το 1988 από τη δίωξη ναρκωτικών που παρακολουθούσε για μεγάλο διάστημα τον Edmond, πως ο παίκτης του συμμετείχε σε ένα παιχνίδι μπάσκετ που είχε διοργανώσει ο τελευταίος (καθώς και αυτός λάτρευε το μπάσκετ), στράφηκε προς το νεαρό “Zo” και του τα έψαλε για τα καλά.

“ Είσαι ντροπή για το πανεπιστήμιο και το πρόγραμμα. Δεν πληγώνεις μόνο τον εαυτό σου, αλλά ολόκληρο το πρόγραμμα. Πληγώνεις κάθε παίκτη που επέλεξε να έρθει εδώ και έχτισε αυτό το πρόγραμμα με το αίμα, τον ιδρώτα και τα δάκρυά του”, θυμάται ο Mourning να του λέει ο Thompson. Οι βαριές αυτές κουβέντες του Thompson, που προφανώς είχαν σκοπό να ξυπνήσουν τον νεαρό παίκτη του και όχι να τον στοχοποιήσουν, δεν ήταν τυχαίες. Μιλάμε για έναν Αφροαμερικανό προπονητή ενός ελίτ πανεπιστημίου, που σε αρκετές περιπτώσεις επέλεγε αποκλειστικά αφροαμερικανούς παίκτες, ενώ σε ακόμα περισσότερες περιπτώσεις πήγαινε κόντρα στο ινστιτούτο που λέγεται NCAA. Εξαιτίας αυτής του της στάσης, ήταν επακόλουθο το Georgetown να βρίσκεται συνεχώς στο μικροσκόπιο, με κάθε λογής “καλοθελητή” να περιμένει το πανεπιστήμιο και τον Thompson στη γωνία.

Απότοκο όλης αυτής της πίεσης ήταν ότι ο Thompson ηξερε πως η εικόνα του προγράμματός του έπρεπε να είναι αψεγάδιαστη, κάτι που η συμμετοχή ενός παίκτη του -πόσο μάλλον του καλύτερου εξ αυτών- σε παιχνίδι που διοργάνωνε ένας έμπορος ναρκωτικών, το έθετε σε κίνδυνο. Ωστόσο, ο Thompson δεν σταμάτησε εκεί. Προς έκπληξη πολλών ζήτησε να συναντηθεί με τον ίδιο τον Edmond, ώστε να του πει face to face να μείνει μακριά από τους παίκτες του. Η συνάντηση έγινε, τις λεπτομέρειες δεν θα τις μάθουμε ποτέ, αλλά σύμφωνα με την δίωξη ναρκωτικών και τον Mourning, ο Edmond δεν ενόχλησε ποτέ ξανά παίκτη του Thompson.

Στην όλη εξίσωση της ζωή τους Thompson δεν θα μπορούσαμε να αφήσουμε εκτός την πίστη του προς το Allen Iverson, ένα λαμπρό -ίσως το λαμπρότερο- παράδειγμα αυτού που έφερνε αντίθετο τον προπονητή των Hoyas με το σύστημα των εξετάσεων: Δεν έχει σημασία που είσαι, αλλά που μπορείς να φτάσεις. Για όσους δεν θυμούνται ή δεν γνωρίζουν, ο Iverson βρισκόταν στη φυλακή όταν ο Thompson του πρόσφερε μια υποτροφία στο Georgetown. Ήξερε πώς να προσεγγίσει έναν νεαρό που είχε προβλήματα και πώς να τον κάνει να νιώσει σημαντικός. Όχι για τους γύρω του, αλλά πρωτίστως προς τον ίδιο του τον εαυτό. Ο Thompson γνώριζε πως ο Iverson είναι ένας χαρισματικός αθλητής και σκοπός του ήταν να τον κάνει να το καταλάβει και ο ίδιος. Και το κατάφερε.

Ο Thompson, λοιπόν, εκτός από το σπουδαίο του έργο σαν προπονητής, θα μείνει στην ιστορία και σαν ένας άνθρωπος που πάλευε για την ισότητα, την εξάλειψη των διακρίσεων, την ανάδειξη προβλημάτων και προσπαθούσε σε κάθε περίπτωση να παίρνει θέση για αυτά, όποιο κι αν ήταν το κόστος. Γνωρίζοντας πως έχει ένα από τα μεγαλύτερα βήματα λόγου που μπορούν να δοθούν σε κάποιον, αποφάσισε να μη μιλάει για το μπάσκετ αποκλειστικά. Μίλησε για τα προβλήματα που μάστιζαν καθημερινά την κοινότητα των Αφροαμερικανών και προσπάθησε να βελτιώσει, με όποιο τρόπο μπορούσε τις ζωές όσων αλληλεπιδρούσαν μαζί του. Ποιος άλλος μαύρος προπονητής θα πήγαινε κόντρα στο NCAA; Ποιος άλλος μαύρος προπονητής θα ζητούσε απευθείας συνάντηση με μεγαλέμπορο ναρκωτικών, ώστε να του ξεκαθαρίσει πως “κανείς δεν μπλέκεται στα λημέρια του Georgetown”; Ποιος άλλος μαύρος προπονητής θα έδινε την ευκαιρία της υποτροφίας σε έναν φυλακισμένο νεαρό;

Και κυρίως, ποιος άλλος μαύρος προπονητής θα μπορούσε να γίνει αφορμή για να μάθουμε μερικούς από εκείνους που άξιζαν πρώτοι την ευκαιρία πριν από αυτόν;

Κλείνοντας παραθέτω τον εξαιρετικό επίλογο του άρθρου της Seerat Sohi, από το Yahoo! Sport, που μπορείτε να βρείτε παρακάτω ως πηγή:

“ Χαίρομαι που γνωρίζουμε το όνομα του Thompson. Αλλά θα έπρεπε να γνωρίζουμε και εκείνα των McLendon, Gaines, Jobe που τους δόθηκαν ταμπέλες, τους απέκλεισαν, τα παράτησαν ή δεν μπόρεσαν καν να φτάσουν στην πόρτα και να την χτυπήσουν. Ο John Thompson ήταν εξαιρετικός. Δεν θα έπρεπε να είναι η εξαίρεση”.

ΥΓ: Αξίζει τον χρόνο σας και αυτό το αφιέρωμα στον John Thompson, από τον Γιάννη Φιλέρη.

Πηγές:

• The legend of Georgetown’s John Thompson begins with unflinching toughness, του Dan Wetzel, στο sports.yahoo.com
• John Thompson’s legendary career shows we still have much work to do, της Seerat Sohi, στο sports.yahoo.com
• John Thompson’s Unapologetic Blackness Changed College Basketball, των Santul Nerkar και Chris Herring, στο fivethirtyeight.com
• Georgetown’s John Thompson Jr. didn’t want to be boxed in, του Jesse Washington, στο undefeated.com