Ο Γιόκιτς αποτελεί μέρος μίας αλυσίδας. Δεν συνιστά πρωτοτυπία ή κάποιου είδους τρομερό συμπέρασμα πως η προβολή από τα ΜΜΕ προσφέρει ένα είδος δύναμης, ούτε πως αυτή η δύναμη συχνά συνοδεύεται από ένα δυσβάσταχτο κόστος. H επιρροή των ΜΜΕ στις ζωές των αντικειμένων τους μπορεί να γίνει σε περιπτώσεις εώς και ασφυκτική, συνοδευόμενη παράλληλα τόσο από τον φόβο της στρέβλωσης των δηλώσεων ή των γεγονότων, όσο και από την απειλή της αναπόδραστης συνθήκης συσκευασίας, που συνοδεύει την περιεκτική απομαγνητοφώνηση/αναπαραγωγή. Τρανότερο παράδειγμα ανά τα χρόνια αποτελεί η υποτιθέμενη έκφραση αποστροφής του Άλεν Άιβερσον για τις προπονήσεις σε μία συνέντευξη τύπου 19 χρόνια πριν, όταν ο σταρ των Σίξερς είχε απλώς αποδοκιμάσει δεικτικά σχετική ερώτηση ρεπόρτερ, κρίνοντας την ως άκαιρη. Έκτοτε (αλλά και πιο πριν) διάφοροι παίκτες έχουν δικαιολογήσει την απόφαση τους να παρουσιάζονται από λακωνικοί εώς αγενείς απέναντι στα media για παραμφερείς λόγους.

Πάνω σε αυτό το επίχειρημα πάτησε άλλωστε τον περασμένο Φεβρουάριο και ο Κέβιν Ντουράντ, όταν εγκάλεσε έντονα στους εκπροσώπους του Τύπου, πως διαμορφώνουν εκείνοι την προσωπική του ατζέντα κατά το δοκούν, άσχετα με το ποιες προτεραιότητες έχει θέσει ο ίδιος για τον εαυτό του. ΄Ηταν Φεβρουάριος του 2019 και με την free agency του καλοκαιριού να πλησιάζει, οι εκτιμήσεις γύρω από τις προθέσεις του πρώην MVP για τον επόμενο σταθμό της καριέρας του έδιναν και έπαιρναν, χωρίς όμως εκείνος να έχει ασχοληθεί ποτέ δημόσια με το θέμα. Συνεπώς, η οργή του ήρθε με τον τρόπο που σας συνιστώ να παρακολουθήσετε αμέσως παρακάτω, πριν συνεχίσετε την ανάγνωση. Αποφεύγω να διαταράσσω την ροή ενός κειμένου, όμως τη δεδομένη στιγμή ίσως είναι απαραίτητο.

Kevin Durant’s press conference, forcefully pushing back against the Knicks rumor and the media’s treatment of him pic.twitter.com/aqqbK7APh2

— Anthony Slater (@anthonyVslater) February 7, 2019

Στο πιο έντονα φορτισμένο απόσπασμα του βίντεο, ο KD εμφατικά υψώνει την φωνή και αρθρώνει καθαρά: "Ωριμάστε! [...]. Ερχομαι να κάνω τη δουλειά μου. Ποιοι είστε και γιατί πρέπει να σας μιλήσω;". Είναι αυτονόητο πως γνωρίζει την απάντηση, όμως η ερώτηση δεν είναι αυτή ακριβώς που φαίνεται. Στην πραγματικότητα, ο Ντουράντ ήθελε να πει "γιατί πρέπει να σας μιλήσω για αυτό που θέλετε εσείς και με τον τρόπο που θέλετε". Το  αυθαίρετο αυτό ερμηνευτικό συμπέρασμα θα προσπαθήσω να εξηγήσω στο υπόλοιπο του κειμένου, με την πρόθεση να κατατεθεί μία ακόμη οπτική, σχετικά με το πώς μπορεί να έφτασε ο Νίκολα Γιόκιτς να αισθάνεται ως ζώο σε τσίρκο και το πώς (και αν) είναι δυνατόν να αποδράσει τελικά από εκεί.

Ένας πλαίσιο συμβίωσης - Οι κανόνες του ΝΒΑ και οι διαφορετικές αντιλήψεις περί υποχρεώσεων

Ως ταιριαστό σημείο εκκίνησης μοιάζει το θεσμοθετημένο πλαίσιο των υποχρεώσεων των παικτών έναντι των media, για τη διαμόρφωση του οποίου έχει φυσικά συναινέσει και το σωματείο τους. Οι παρόντες κανόνες εντός του χρονολογούνται πίσω στη δεκαετία του '90, με μερικές μόνο παραλλαγές, οι οποίες εισήχθησαν την περίοδο 2013-14. Μέσες άκρες, όπως τα βρήκα στον ιστότοπο του ESPN, τα βασικότερα σημεία μπορούν να συνοψιστούν ως εξής.

• Oι παίκτες πρέπει να είναι διαθέσιμοι ή στην πρωινή προπόνηση ή ακριβώς πριν τον αγώνα - επιλογή δική τους.
• Οι παίκτες με τραυματισμούς οφείλουν να μιλήσουν στα ΜΜΕ μία εβδομάδα μετά τη διάγνωση τους και κάθε εβδομάδα από τη στιγμή που θα έχουν επιστρέψει στις προπονήσεις.
• Οι προπονήσεις είναι ανοιχτές στους ρεπόρτερ στην αρχή ή στο τέλος τους, για 15 λεπτά.
• Τα αποδυτήρια μετατρέπονται σε "δημόσια" για 30 λεπτά πριν τα παιχνίδια, χωρίς κάλυψη της ομιλίας του προπονητή.
• Οι παίκτες πρέπει να είναι διαθέσιμοι 45 λεπτά μετά το τέλος του παιχνιδιού.

Μέσα στις παραπάνω (αλλά και άλλες, λιγότερο σημαντικές) οριοθετήσεις συμβιώνουν οι οργανισμοί ενός άτυπου οικοσύστηματος, το οποίο αποτελείται από τους παίκτες, την διοίκηση του ΝΒΑ, τις ομάδες, τα media και φυσικά τους σπόνσορες και τις αθλητικές εταιρείες. Οι παίκτες βάζουν το μπάσκετ, οι ομάδες πληρώνουν τους παίκτες, η διοίκηση (οι ομάδες και πάλι δηλαδή) θεσμοθετεί, τα media αναπαριστούν και διαδίδουν και οι εταιρείες πληρώνουν, με τα περισσότερα χρήματα να πηγαίνουν φυσικά στις πιο αναγνωρίσιμες φυσιογνωμίες.

Οι τελευταίες ταυτίζονται με εκείνους που εμφανίζουν τις πιο αξιοσημείωτες επιδόσεις, τουλάχιστον σε μεγάλο βαθμό. Αποτελεί (συνήθως) νομοτέλεια πως οι καλύτεροι θα τυγχάνουν και της μεγαλύτερης προβολής, εισπράττοντας συνεπώς και τα περισσότερα. Η επίδοση τους, η ικανότητα τους στο μπάσκετ, μεταφράζεται σε εισόδημα αναγνωρισιμότητας πλέον του συμβολαίου, άσχετα με τον όποιο ρόλο παίζει στις κατά καιρούς διακυμάνσεις δημοσιότητας η όποια εξωγηπεδική δραστηριότητα.

Παρά την αποδεδειγμένη αυτή συνθήκη εντούτοις, και παρά την συντριπτικά πλειοψηφική εναρμόνιση των παικτών με το απαρχαιωμενο πλαίσιο που σας περιέγραψα, οι οργανισμοί του οικοσυστήματος δεν αντιλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο τις ισορροπίες. Στο ένα άκρο βρίσκονται φαινομενικά εκφράσεις σαν αυτές του Ντουράντ ("γιατί να μιλάω") και στο άλλο βρίσκεται η κριτική τους.

Ενα παράδειγμα συναντούμε στο μοναδικό άρθρο σχολιασμού που δημοσιεύτηκε στον ελληνικό Τύπο σχετικά με τον Γιόκιτς, όπου ο αρθογράφος, χωρίς να επιχειρηματολογήσει, υποστηρίζει πως ο αθλητής  "σιχαίνεται όσους τον κάνουν πλούσιο και διάσημο", ανυψώνοντας τα media και υποβαθμίζοντας την σημασία της αθλητικής ικανότητας, η οποία όσο να ναι κάποιο ρόλο θα έχει παίξει. Κατόπι, περνά σε ατεκμηρίωτους χαρακτηρισμούς, για να συμπεράνει πως ο Σέρβος είναι "κυκλοθυμικός και με ασύνδετη σκέψη".

Οι βάσεις για τέτοιες αηδίες έχουν θεμελιωθεί από τα αμερικάνικα μέσα και συνοψίζονται υπέροχα στο παρακάτω μετριοπαθές απόσπασμα, που το έχω προσαρμόσει κατά την κρίση μου (για να διαπιστώσετε αν έκανα σωστά ή όχι, διαβάστε εδώ): "Τα media αποτελούν τον μεσάζοντα μεταξύ παικτών και φιλάθλων [...]. Τα παιδιά θα σε δούνε να φοράς παπούτσια και θα ικετέψουν τους γονείς τους να τα αγοράσουν. Οι εταιρίες θα δουν τον μεγάλο αριθμό ατόμων στα οποία φτάνει η εικόνα σου μέσω των media και θα σκεφτούν 'α να μια καλή επένδυση'. Θέλουν λοιπόν οι θεατές να γνωρίζουν τις σκέψεις του Ντουράντ για τα παιχνίδια ή για τη free agancy. Ζητάμε τόσα πολλα;"

Aπό τα δύο αποσπάσματα, ίσως γίνεται αντιληπτό ποια είναι μέσες άκρες η γραμμή της μιντιακής κριτικής προς τους παίκτες. Δεν αφορά τόσο ότι οι σταρ του ΝΒΑ αποφεύγουν να τους μιλήσουν, κάτι που έτσι κι αλλιώς δεν είναι εφικτό λόγω των θεσμοθετημένων υποχρεώσεων. Αφορά κυρίως το ότι δεν παρέχουν την επιθυμητή πληροφορία. Τα ΜΜΕ αποσκοπούν στο να παράξουν μία ελκυστική ιστορία για τις αναγνώστριες και τους θεατές και προκειμένου να το πετύχουν, υπενθυμίζουν στους αθλητές τον ρόλο τους μέσα στο οικοσύστημα, όπως τον αντιλαμβάνονται εκείνα: Ως "ηρωες μιας σαπουνόπερας". Η φράση δεν είναι δική μου, για αυτό και τα εισαγωγικά. Ανήκει στον Στιβ Κερ, προπονητή των Γκόλντεν Στέιτ Γουόριορς και αποτελεί μέρος του σχολίου του επάνω στις αναταράξεις που προκάλεσε η συνέντευξη του Κέβιν Ντουράντ. Την επόμενη αυτής ο Κερ επιπλέον κατέθεσε, πως παρότι θα προτιμούσε τα media να ρωτούσαν απλώς για το παιχνίδι, μία τέτοια προσδοκία δεν είναι ρεαλιστική. Άρα, θα "πρέπει κι εμείς να ανταπεξελθουμε σε αυτό το κομμάτι". 

Εντελώς σχηματικά λοιπόν, στη μία πλευρά βρίσκονται οι επιθυμητές αναπαραστάσεις των μέσων και στην άλλοι οι παίκτες και οι προπονητές, οι οποίοι φυσιολογικά θέλουν, εφόσον τηρούν τους κανόνες διαθεσιμότητας, να καθορίζουν εκείνοι την σύνθεση του λόγου τους, όπως ο KD. "Γιατί πρέπει να σας μιλήσω [για αυτό];"  Η "μάχη" δίνεται για την διαμόρφωση και τον έλεγχο του περιεχομένου.

Εδώ είναι που ξεδιπλώνεται η πιο ενδιαφέρουσα πτυχή του ζητήματος, η οποία έχει ως αφετηρία την διελκυστίνδα μεταξύ Τύπου και παικτών/προπονητών και ως κατάληξη την δημιουργία ενός νέου αθλητικό υποκειμένου, που αποτελεί προϊόν συνδυασμένων διεργασιών. Η παρουσία αυτού του υποκειμένου είναι κατά την κρίση μου πολύ πιο καθοριστική για το βίωμα του Νίκολα Γιόκιτς, από ο,τι οι μονομερείς ενέργειες ενός απλοϊκού "εχθρού" - των ΜΜΕ. Αμέσως παρακάτω θα προσπαθήσω να εξηγήσω και προς το τέλος θα συνδέσω τις δύο ενότητες συνοψίζοντας.

Οι νέοι κανόνες του τσίρκου

Πρώτο επίπεδο

To γεγονός πως οι παίκτες αντιλήφθηκαν και αντιλαμβάνονται πως ζητούνται από εκείνους συγκεκριμένες τοποθετήσεις, οι οποίες ακόμη και αν δεν προσφερθούν επακριβώς, θα εφευρεθούν μέσω της κατάλληλης συσκευασίας, οδήγησε τα τελευταία χρόνια στην εξερεύνηση νέων πεδίων ευρείας έκφρασης, που θόλωσαν τα όρια μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου¹. Τα social media, η χρήση των οποίων αιφνιδίασε την ηγεσία του ΝΒΑ, παρείχαν την ευκαιρία δημόσιας έκφρασης επί παντός επιστητού, χωρίς να έχει προηγηθεί σχετική ερώτηση. Mέσα από ενα tweet, οι παίκτες ξεκίνησαν να συσκευάζουν τον λόγο μόνοι τους και να εκφράζουν απόψεις που υπό οποιεσδήποτε άλλες συνθήκες θα παρέμεναν στα σκοτάδια της προσωπικής κουίντας.

Στη συνέχεια, η νέα πρακτική επεκτάθηκε, προκειμένου να ξεπεραστεί επιπλέον το εμπόδιο της κατακερματισμένης έκφρασης, που αποτελεί κύριο συστατικό της υφής των κοινωνικών δικτύων και οδηγεί σε νέες στρεβλώσεις. Με τον καιρό δημιουργήθηκε έτσι μία σειρά από πλατφόρμες προσωπικής έκφρασης, οι οποίες ενθάρρυναν πληρέστερες μορφές λόγου, όπως η κειμενογραφία. Η πιο γνωστή από αυτές τις πλατφόρμες είναι φυσικά το The Player's Tribune, το οποίο περιγράφεται από το CBS ως "ενα ασφαλές επίνειο για τους αθλητές, ώστε να εκφράσουν απόψεις, να επιτρέψουν πρόσβαση στα παρασκήνια και να ελέγξουν το μήνυμα με τις δικές τους φωνές". Στο ίδιο άρθρο μάλιστα, φιλοξενούνται και σχετικές επαινετικές δηλώσεις του Κέβιν Ντουράντ: "Είναι 100% εκείνοι, 100% οι λέξεις και οι οπτικές τους σχετικά με το παιχνίδι ή οποιοδήποτε άλλο θέμα".

Το Tribune ιδρύθηκε το 2014, ενώ λίγους μήνες αργότερα, μέσα στο 2015, στον χορό της δημιουργίας ανάλογης πλατφόρμας μπήκε και ο πρωτοπόρος Λεμπρόν Τζέιμς, ιδρύοντας το "Uninterrupted", που κλείνει το μάτι μέχρι και στη video art. Συνεχίζοντας από την προαναφερθείσα πηγή, ο Τζέιμς περιγράφει: "Εχεις καλούς φιλάθλους που σε αγαπούν, άλλους που μπορεί να μη σε αγαπούν, όμως όλοι θέλουν να ακούσουν τι κάνεις και πώς βελτιώνεσαι, πώς κάνεις την τέχνη σου, ποιες είναι η θέσεις σου επάνω σε κάποια θέματα. Συνεπώς, το να έχω μία πλατφόρμα σαν το Uninterrupted, που επιτρέπει σε εμένα και σε άλλους αθλητές που συμμετέχουν, να δίνουμε στους φανς λίγο παραπάνω πληροφορία σε βάθος, πιστεύω είναι σχετικά cool".

Αποδείχτηκε πως ήταν cool και με το παραπάνω. Με τον καιρό, οι δύο προαναφερθείσες πλατφόρμες γέμισαν από συντελεστές και αθλητές/αθλήτριες-συγγραφείς/παραγωγούς από ευρεία γκάμα αθλημάτων, με το μπάσκετ να κρατά τα σκήπτρα της εισροής. Η αρθρογραφία έγινε σχεδόν καθημερινή και πλέον επεκτείνεται σε διάφορες θεματικές, φροντίζοντας όμως να διατηρεί τον χαρακτήρα διαμοιρασμού της γνώμης διαρκώς συνυφασμένο με ένα ιδιότυπο "άνοιγμα της ντουλάπας". Προσωπικές εμπειρίες και ιστορίες έρχονται αδιάλειπτα στο φως της δημοσιότητας, αποκαλύπτοντας όχι μόνο απόψεις, αλλά και στοιχεία της προσωπικότητας, μέσω της εξωστρεφούς έκφρασης των συναισθημάτων.

Μία πρόχειρη επίσκεψη στο Tribune των ημερών για παράδειγμα, βρίσκει τον Κόμπι Γουάιτ των Σικάγο Μπουλς να γράφει για τον πατέρα του και τον Σκότι Πίπεν να συζητά για τον ρατσισμό, ενώ μία μίνι ιστορική αναδρομή φέρνει τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες σε επαφή με δημοφιλέστατα κείμενα της πλατφόρμας, όπως εκείνα του Κάιλ Κόρβερ για την προμονομιούχα θέση των λευκών αθλητών, της μπασκετμπολίστριας Σου Μπερντ σχετικά με τον δημόσιο διαξιφισμό μεταξύ της συντρόφου της, ποδοσφαιρίστριας Μέγκαν Ράπινο και του Ντόναλντ Τραμπ ή του Κέβιν Λοβ των Καβαλίερς, σχετικά με την ανάγκη επικοινωνίας της κατάθλιψης. Σε όλα, τα βιώματα των γραφόντων έρχονται σε πρωτη γραμμή, όπως στην περίφημη εξομολόγηση-οδηγό "Coming Home" του Λεμπρόν, που ο ίδιος επέλεξε να γράψει για το Sports Illustrated. Τα ανάλογα κείμενα είναι πλέον τόσα πολλά, που δεν έχει νόημα να επεκταθώ.

Δεύτερο επίπεδο

Συνδέοντας το υφολογικό τους στίγμα με την αντιπαράθεση εντός του μιντιακού οικοσύστηματος, ο αρθογράφος του CBS φυσιολογικά καταλήγει: "[Όταν γράφουν οι παίκτες για το Tribune] δεν υπάρχουν σχέσεις αγάπης-μίσους (σ.σ. μεταξύ παικτών και ΜΜΕ) για να καθοδηγηθούν - υπάρχει απλώς μία αμιγής γιορτή αγάπης, κατά την οποία ο αθλητής/η αθλήτρια ελέγχει πλήρως τις λέξεις και το πώς εκείνες παραδίδονται". Προφανώς, κατά αυτή τη θέση, η παρέμβαση ενός τρίτου μέρους μεταξύ της επικοινωνίας παικτών και θεατών/αναγνωστριών/φιλάθλων καθίσταται πλέον αδύναμη, εώς και ασθενής. 

Είναι όμως όντως έτσι; Το συμπέρασμα προτρέχει σχετικά βεβιασμένα, διότι οι παίκτες/παίκτριες του μπάσκετ ελάχιστα μπορούν να ελέγξουν το μετά-επίπεδο, δηλαδή την αντίληψη του κοινού περί της πρακτικής των συγκεκριμένων ιστότοπων αυτής καθεαυτής, όπως και τις διακλαδώσεις αυτής της αντίληψης επάνω στα υπόλοιπα μελη της κοινωνίας, είτε ονομάζονται Giorgos B., ειτε ... Νίκολα Γιόκιτς.

Τα αίτια της αδυναμίας εδράζονται στο γεγονός πως ακόμη και αν οι αθλητές/αθλήτριες-συγγραφείς έχουν καταφέρει να σχηματίσουν το περιεχόμενο ακριβώς με τον τρόπο που επιθυμούν, η απόδραση από την συνθήκη της (ανα)συσκευασίας παραμένει ανέφικτη. Από τον Βάλτερ Μπένιαμιν και το δοκίμιο του περί αναπαραγωγής του έργου τέχνης², μέχρι τον Ζακ Ντεριντά και την εισαγωγή της έννοιας της differance (ντιφεράνς)³, εξάλλου, οι πολιτικοί στοχαστές των σύγχρονων χρόνων μάς υπενθυμίζουν πως οποιαδήποτε πρόθεση εφεύρεσης ουσίας στον λόγο και διατήρησης της κατά την ανάγνωση/επεξεργασία/διάδοση του, αποτελεί χίμαιρα. Με απλά λόγια, ο Τζέιμς, ο Λαβ, η Ράπινο ή οποιος/όποια επιθυμείτε, δεν μπορούν να οριοθετήσουν επ ουδενί το πλαίσιο του διαλόγου (αθλητικού, κοινωνικού, πολιτικού) στον οποίο θα τοποθετηθούν τα κείμενα τους, ούτε να καθορίσουν τους τρόπους με τους οποίους θα τον μετασχηματίσουν και προς τα συμφέροντα ποιας κοινωνικής ομάδας θα κατευθυνθεί ο μετασχηματισμός. 

Δυο κατευθυντήριες δηλώσεις του Άνταμ Σίλβερ - η νέα ταυτότητα...

Προς κατανόηση και επιβεβαίωση έρχεται εις διπλούν ο κομισάριος του ΝΒΑ, Άνταμ Σίλβερ. Ανατρέχω για τελευταία φορά στην πηγή-οδηγό της ενότητας, το άρθρο του CBS, για να αφαιρέσω το παρακάτω απόσπασμα, μείνετε μαζί μου.

"[Σχετικά με άρθρα στις συγκεκριμένες πλατφόρμες και τα κοινωνικά δίκτυα], βλέποντας τον όγκο των ιστοριών που γράφονται γύρω από το ΝΒΑ, το συμπέρασμα μας είναι πως σε καμμία περίπτωση δεν μειώνουν το ενδιαφέρον για ιστορίες από τρίτα μέρη (σ.σ. αλλους ιστότοπους/μέσα), οι οποίες γράφονται σχετικά με τους παίκτες ή περιέχουν βίντεο για αυτούς. Πιστεύουμε ότι η πρακτική τους είναι προσθετική και ότι προσθέτει στην ευρύτερη συζήτηση για το ΝΒΑ. Συνεπώς η λίγκα την έχει αγκαλιάσει, το ίδιο και οι παίκτες μας". 

Η δήλωση χρονολογείται στις αρχές του 2016, περίπου ένα χρόνο μετά την έναρξη της λειτουργίας του Uninterrupted και ενάμιση μετά από εκείνη του The Player's Tribune. Ο Σίλβερ, δηλαδή το ΝΒΑ, δηλαδή οι ίδιες οι ομάδες, εκτίμησαν πολύ σωστά την συνέχεια και προσπάθησαν να επιταχύνουν τις εξελίξεις. Η κειμενογραφία γύρω από το μπάσκετ γέμισε από προσωπικές ιστορίες με παροξυστικούς κυματισμούς. Οι δημοσιογράφοι άρχισαν να βλέπουν τα vlogs, να διαβάζουν τα κείμενα των παικτών, να ξεσηκώνουν αποσπάσματα και να δημιουργούν νέα κείμενα, τα οποία ακολουθούν μέσες άκρες την ίδια εκφραστική δομή της διηγηματογραφίας, με γερές δόσεις βιώματος και εξίσου γαλαντόμες ενέσεις κοινωνικοπολιτικών απόψεων. Εν ολίγοις, ο οπτικός και γραπτός λόγος της συγκεκριμένης φόρμας παρήγαγε οπτικό και γραπτό λόγο της ... ίδιας φόρμας και η χιονοστιβάδα ωφέλησε την δημοφιλία του ΝΒΑ, κάτι που εξακολουθεί να συμβαίνει και σήμερα.

Λίγους μήνες αργότερα από εκείνη την περίοδο "θεσμικής αναγνώρισης" της νέας μορφής κειμενογραφίας, το φθινόπωρο του 2016, η κορυφαία αμερικάνικη λίγκα μπάσκετ βρέθηκε αντιμέτωπη με μία νέα πρόκληση. Αυτή ήρθε ως αποτέλεσμα της υποστήριξης που έλαβε από την κοινότητα των αθλητών του ΝΒΑ το γονάτισμα-διαμαρτυρία για την αστυνομική βία του παίκτη του φούτμπολ Κόλιν Κάπερνικ, κατά την διάρκεια ανάκρουσης του εθνικού ύμνου σε αγώνα του NFL. Τότε, η διοικητική ηγεσία, Σίλβερ προεξέχοντος, πατώντας επάνω στον πρότερο έντιμο βίο ενθάρρυνσης της προσωπικής πολιτικής έκφρασης, επιχείρησε και πέτυχε με μαεστρικό τρόπο να αποκλείσει οποιαδήποτε ανάλογη κίνηση εντός των ορίων του χώρου ενός γηπέδου μπάσκετ, όπου παρεμπιπτόντως συνυπάρχουν 24 τουλάχιστον παίκτες με αθλητική περιβολή. Παράλληλα, δεν παρέλειψε να συνεχίσει να υποστηρίζει την ατομική τοποθέτηση επί παντός επιστητού, σε οποιοδήποτε άλλο χώρο, είτε φυσικό, είτε κυβερνητικό (σ.σ. cyber). Τα "no justice, no peace" συνεχίστηκαν, εξοβελισμένα στις διαδυκτιακές σελίδες των ιστοτόπων προσωπικής έκφρασης ή στα κοινωνικά δίκτυα, στο μεταίχμιο μεταξύ του ιδιωτικού και του δημοσίου.

Και κάπου εκεί, σε αυτό το ενδιάμεσο διάστημα, καθηλώθηκε και ο Νίκολα Γιόκιτς...

To νέο υποκείμενο

Ο Σέρβος σέντερ, όπως και κάθε συμπαίκτης ή αντίπαλος του, βρίσκεται αυτή τη στιγμή παγιδευμένος στο δίχτυ μιας νέας ταυτότητας, ενός νέου υποκειμένου. Οι σύγχρονοι αθλητές (και πιθανώς κάπως λιγότερο οι αθλήτριες) εμφανίζονται έτοιμοι να μοιραστούν προσωπικά βιώματα, να τοποθετηθούν πολιτικά και να διηγηθούν ιστορίες με το δικό τους στυλ, ανοίγοντας στους φιλάθλους πόρτες που στο παρελθόν παρέμεναν σκοτεινές. Ταυτόχρονα, τα μέτρα της φρεσκοραμμένης ενδυμασίας τους είναι υπολογισμένα στην εντέλεια, ώστε να επιτρέπουν την επέκταση της γκάμας των κινήσεων μέχρι το σημείο που δεν θα προκαλεί περισπάσεις της προσοχής προς οτιδήποτε ριζοσπαστικότερο. Το δίχτυ δεν μπορεί να τρυπήσει, διότι είναι ελαστικότερο από ποτέ.

Χάρην υπεραπλούστευσης, θα ονόμαζα την ταυτότητα ως ο "ορατός, ιδιωτικά ευαισθητοποιημένος και/ή πολιτικοποιημένος αθλητής". Εντός των ορίων της τα ΜΜΕ δικαιούνται να απαιτούν πολύ περισσότερα από τους/τις συνεντευξιαζόμενους/συνεντευξιαζόμενες, έχοντας ήδη ως απόδειξη την πρόσφατη κληρονομιά των προηγουμένων. Οι συνάδελφοι σου μιλούν πλέον εξωστρεφώς για τις απόψεις τους, ήρθε η ώρα να το κάνεις κι εσύ.

Για την άρθρωση της απαίτησης, νομίζω είναι πλέον φανερό, δεν ευθύνονται τελικά τόσο οι εκφραστές της (media), όσο ένα σύνθετο παζλ δυνάμεων, ομάδων προσώπων και εξουσιών, όπως ακριβως συμβαίνει με την διαμόρφωση οποιουδήποτε αξιακού συστήματος. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, η καθήλωση πραγματώνεται σε απόλυτη εναρμόνιση με τις επιταγές του φιλελευθερισμού, που ανυψώνει την προσωπική φωνή, την ατομική ανέλιξη και την μεμονωμένη συνεισφορά στο πολιτικοκοινωνικό σύνολο. Οτιδήποτε διαφορετικό, που εναντιώνεται τόσο στις δομές του αθλητικομιντιακού οικοσύστηματος, όσο και στις επιταγές περί του περιεχομένου του λόγου εντός του, υπόκειται στη ματιά ενός διαφοροποιημένου πανοπτικού ελέγχου⁴, που χρησιμοποιεί τη σαφέστατη (πια) σχηματοποίηση της ταυτότητας⁵ ως εργαλείο επιτήρησης και συνεπώς ως τεχνική ρύθμισης της δημόσιας συμπεριφοράς. Οι νέοι κανόνες του τσίρκου βρίσκονται σε εφαρμογή!

Ευκαιρίες και περιορισμοί - μια πιθανή αναστροφή

Μέσες άκρες, το σχήμα που ως τώρα επιχείρησα να σχεδιάσω συνοψίζεται ως εξής.

• Το οικοσύστημα των ΜΜΕ στο αμερικάνικο (και όχι μόνο) μπάσκετ, προκειμένου να συντηρείται, προϋποθέτει μία κοινή αντίληψη περί του ρόλου των οργανισμών που συμβιώνουν.
• Η διατάραξη των ισορροπιών τόσο από πλευράς παικτών, όσο και από την σκοπιά των media, οφείλεται στην επιθυμία του κάθε μέρους για ελεγχο του περιεχομένου του λόγου που ανακυκλώνεται εντός του οικοσυστήματος.
• Οι αθλητές/αθλήτριες επιθυμούν να μιλούν με τη δική τους φωνή, ενώ τα μέσα αναζητούν τις κατάλληλες ιστορίες, που θα δημιουργήσουν τους ισχυρότερους δυνατούς δεσμούς μεταξύ κοινού και παικτών/παικτριών.
• Κοινός τόπος της αναζήτησης έχουν καταστεί τα μέσα αποσπασματικού λόγου και - κυρίως - οι νέες πλατφόρμες προσωπικής αρθογραφίας των αθλητών/αθλητριών.
• Μέσω της διαρκούς αναπαραγωγής του υλικού τους, ο όρος αθλητής (αρσενικό σκόπιμα εδώ) συνδέεται ολοένα και περισσότερο με καινούρια προαπαιτούμενα, όπως η διαρκής έκφραση της προσωπικής γνώμης ή/και του προσωπικού βιώματος.
• Η αποτυχία εναρμόνισης ή η σκόπιμη αποστροφή της νέας συνθήκης, προσκαλεί τόσο τον έλεγχο, όσο και κατ'επέκταση την κριτική.

Δεν πρέπει ωστόσο να βιαστούμε να αναθέσουμε τελική αξία (καλό ή κακό, θετικό ή αρνητικό) σε αυτή την οικολογία, καθώς ένα σύστημα δεν γεννά αποκλειστικά περιορισμούς, αλλά παράγει ταυτόχρονα και ευκαιρίες. Η νέα γενιά μέσων προσωπικής έκφρασης έχει φέρει στο προσκήνιο απόψεις απαραίτητες τόσο για την γνώση του παιχνιδιού του μπάσκετ, όσο και για την ευρύτερη κοινωνική ζωή. Πρόκειται δεδομένα για μία ρηξικέλευθη στροφή, καθώς στο παρελθόν ο αθλητισμός ήταν αποκομμένος από τα υπόλοιπα δρώμενα και οι εκπρόσωποι του διατηρούσαν γενικά μία ανώφελη αίγλη, λες και επρόκειτο για θεούς. Οι ελάχιστες εξαιρέσεις (βλ. Τζαμπάρ) το μόνο που επιβεβαίωναν ήταν την σπανιότητα της ικανότητας του αθλητικού υποκειμένου να επεκτείνει την επιρροή του στα μέλη του κοινωνικού συνόλου.

Δεν υποστηρίζω επ ουδενί πως κάτι τέτοιο χρειαζόταν, ίσα ίσα που τα προσωποιημένα πρότυπα περισσότερο δημιουργούν ακόλουθους, παρά ενθαρρύνουν την κριτική σκέψη. Όμως αν μη τι άλλο, η νέα πραγματικότητα έχει ως ένα βαθμό απομυθοποιήσει τους αθλητές και τις αθλήτριες. Τα λεγόμενα τους συμμετέχουν ως "πρώτα μεταξύ όχι και τόσο ίσων" στη δημόσια σφαίρα, αντί να απολαμβάνουν στάτους "Δεκα Εντολών".

Από εδώ και πέρα συνεπώς, φαντάζει ως μεγαλύτερη πρόκληση η αποκαθήλωση (και) αυτής της νέας ταυτότητας ή (αν θέλετε να παραμείνουμε πιστές στο ύφος του κειμένου) η απόδραση των ζώων του τσίρκου από τα κλουβιά τους. Θα γινόταν άραγε να συμβεί και μέσω ποιας δημιουργικής οδού;

Δεν γνωρίζω την απάντηση, όμως θυμάμαι πως πέρυσι η ανέλιξη της Μπέκι Χάμον στον πάγκο των Σαν Αντόνιο Σπερς είχε εορτασθεί έντονα, τόσο από το ΝΒΑ, όσο και από τους παίκτες της αρσενικής αυτής λίγκας. Σε απόλυτη αντίστηξη, λίγους μήνες πριν, η συλλογική διαμαρτυρία των αθλητριών του WNBA ενάντια στην αστυνομική βία και σε αντίδραση μίας ευρύτερης ατζέντας ζητημάτων (όπως π.χ. η αύξηση των μισθών στο μπάσκετ γυναικών) είχε λάβει περιορισμένη δημοσιότητα, καθώς διέφευγε της πεπατημένης της χρήσης των καινούργιων μέσων. Οι αθλήτριες οργανώθηκαν και χρησιμοποίησαν κοινωνικά δίκτυα και λοιπές πλατφόρμες ως σύνολα. Η ατομική φωνή και το βίωμα της κάθε μίας ενσωματώθηκε από το συλλογικό τους όργανο σε μία (έστω άτακτα) οργανωμένη προσπάθεια ανατροπής κάποιων δεδομένων. Ο δρόμος που εκείνες έδειξαν αποδείχτηκε εξαιρετικά δύσβατος για τους υπόλοιπους, όμως αν ο Γιόκιτς νιώθει την δεδομένη στιγμή εγκλωβισμένος, δεν βλέπω πώς θα καταφέρει να απεγκλωβιστεί, χωρίς την αρωγή των συναδέλφων του.

Αντιλαμβάνομαι, είναι πολύ να το ζητήσει κανείς και όσο να ναι πρόκειται για μία απαίτηση από μέρους μου ως εξωτερικού παρατηρητή, αποκομμένου από το άμεσο περικείμενο των δρώμενων και των δρώντων. Γράφω σε ένα αυτοσχέδιο, συνεργατικό ιστότοπο για μπάσκετ, τον οποίον δεν διαβάζουν παρά μια χούφτα άνθρωποι. Ο ιστότοπος, στην προσπάθεια του να προσελκύσει αναγνώστες και αναγνώστριες, δημιουργεί ο ίδιος (σπάνια) και ασπάζεται (συχνότερα) εικόνες διαμορφωμένων αθλητικών υποκειμένων. Κατόπιν, τις εικόνες αυτές τις επεξεργάζεται και τις σερβίρει μέσα σε περιτύλιγμα εξειδίκευσης, επιτελώντας μέσες άκρες μία παρόμοια λειτουργία με αυτή που σχηματοποιήθηκε εώς τώρα στο κείμενο. Μάλλον χρειάζεται λοιπόν και ένα δεύτερο μέρος ενδοσκόπησης, κάπως πιο προσωπικό. Μάλλον χρειάζεται η ιστορία της Μαρίας.

Σημειώσεις:

1. Μου είναι δύσκολο να μην καταγράψω την βιβλιογραφία, που επηρεάζει την συλλογιστική. Για τα περί ορίων του δημόσιου/ιδιωτικού διαβάστε: Εφη Αβδελά (1999), "Το Δημόσιο και το Ιδιωτικό στην Νέα Πολιτική Ιστορία ή τα Μεταβαλλόμενα όρια του Πολιτικού" https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/mnimon/article/view/8487

2. Βάλτερ Μπένιαμιν, Δοκίμια για την Τέχνη, εκδόσεις Κάλβος, Αθήνα, 1978

3. Eνα ωραιο συνοπτικό οπτικό κείμενο επάνω στην εννοια της Differance υπαρχει εδώ στα αγγλικά https://christopherwatkin.com/2017/02/27/explaining-derrida-with-diagrams-1-differance/.

4. Καπως βεβιασμένη η εισαγωγή του Φουκό εδώ ομολογώ, αλλά δε γινεται να μην αποδοθεί σωστά η προέλευση του όρου. Συνεπώς, το βιβλίο είναι το "Επιτήρηση και Τιμωρία, η Γέννηση της Φυλακής" , από τις εκδόσεις Πλέθρον.

5. Στο κείμενο "Πέρα από την ταυτότητα - Φεμινισμός, ταυτότητα και πολιτικές της ταυτότητας" , η Σούζαν Χέκμαν παρέχει μία ωραία σύνοψη των προβληματισμών της σκέψης γύρω από την έννοια της "ταυτότητας". Θα το βρείτε στον παρακάτω σύνδεσμο http://www.rebelnet.gr/articles/view/beyond-identity-feminism-identity-and-identity-politics.