Το φαινόμενο του αποκλεισμού των κατεξοχήν εκπροσώπων του καλύτερου πρωταθλήματος στον κόσμο κάθε άλλο παρά σπάνιο είναι πλέον. Έχουν ηττηθεί από ένα σωρό ομάδες και παρότι τα Μουντομπάσκετ δεν αποτελούν για εκείνους τον ύψιστο στόχο (ειδικά για τις ΗΠΑ), μοιάζει απολύτως φυσικό να αναρωτιόμαστε αν η ψαλίδα έχει κλείσει και αν τα σκήπτρα του αθλήματος παραμένουν στη θέση τους. Προσωπικά, όσο μάταια βρίσκω άλλα υπαρξιακά ερωτήματα γύρω από το μπάσκετ (π.χ. GOAT), άλλο τόσο το συγκεκριμένο μού φαίνεται απολύτως συναρπαστικό και πολυπαραγοντικό. Ας το δούμε σήμερα.

Μια πρώτη ανάγνωση

Κατ'αρχάς, ναι, η ψαλίδα σαφώς έχει κλείσει. Μπορεί να υπάρχει ακόμη, δεν αντιλέγω, αλλά η ομαδική φύση του σπορ επιτάσσει πως η συνεργασία δύναται να ξεπεράσει το ταλέντο. Προγράμματα μπάσκετ, λοιπόν, όπως της Λιθουανίας και της Σερβίας, που βρίθουν μελετητών και οξυδέρκειας, μοιάζει πολύ λογικό να βρίσκουν φόρμουλες αντιμετώπισης για σύνολα σαν των ΗΠΑ ή του Καναδά. Το ίδιο ισχύει και για την Ισπανία εννοείται, το ίδιο ίσχυε κάποτε και για την Ελλάδα, όσο το ταλέντο της εθνικής πληρούσε τα στοιχειώδη κριτήρια του ανταγωνισμού. Η Γερμανία τώρα, αποτελεί μία κάπως ξεχωριστή περίπτωση, υπό την έννοια ότι στη σύνθεση της συναντώνται εξίσου διάφορα ετερογενή στοιχεία, αλλά και πάλι ο θρίαμβος της ήταν δομημένος επάνω στη μελέτη των αδυναμιών του αντιπάλου και την ομαδικότητα. Η μπάλα πέρασε πολύ, πάρα πολύ, από τους ψηλούς (οι ΗΠΑ είχαν παρκάρει τον Κέσλερ), ενώ μοιράστηκαν 30 τελικές πάσες στον ημιτελικό.

Το ίδιο μέσες άκρες συνέβη και στην άλλη αναμέτρηση της τετράδας. Οι Καναδοί, όταν έχασαν για διάστημα του αγώνα τον SGA με δύο φάουλ, είδαν τους Σέρβους να ξεμακραίνουν και στη συνέχεια αγωνίστηκαν με αφέλεια, χωρίς γύρισμα της μπάλας και με ελάχιστη προνοητικότητα στην άμυνα. Δεν ξέρω πώς τη γλίτωσαν από τους Ισπανούς, πάντως το πράγμα φαινόταν. Αντίστοιχα, οι Αμερικάνοι (sic) έμειναν πίσω στο σκορ με διψήφιες διαφορές, τόσο απέναντι στη Λιθουανία, όσο και απέναντι στους Γερμανούς και ... τον Καναδά, υπολογίζοντας εντελώς λάθος τη δυναμικότητα και τις συνεργατικές αρετές των άλλων συνόλων. Σαν να πίστευαν ότι θα κερδίσουν με το όνομα. Τα ωραία plays, η τακτική, η κίνηση και η αμυντική συννενόηση αποτέλεσαν ατού των ευρωπαϊκών δυνάμεων, των οποίων οι "σχολές" φάνταζαν υπέρτερες.

Τα "ναι, αλλά..."

Από την άλλη, οι NBAers έχουν τις κλασικές δικαιολογίες, που όλες και όλοι γνωρίζουμε και αφορούν το γήπεδο και τους κανονισμούς. Ας τις περάσουμε μία σύντομη βόλτα, μένοντας πλέον κυρίως στις ΗΠΑ, μιας και ο Καναδάς στην τελική πέτυχε τους στόχους του.

- Το μέγεθος του γηπέδου είναι μικρότερο στις διεθνείς διοργανώσεις και η γραμμή του τριπόντου βρίσκεται στα 6,75. Συνεπώς, οι χώροι που ψάχνουν ταχύτατοι γκαρντ-φόργουορντ, όπως ο Μπράνσον ή ο Ίνγκραμ, που θέλουν πολύ τη μπάλα στα χέρια, δεν δημιουργούνται εύκολα. Σωστό μεν, αλλά ... πρώτον, ο Σρέντερ βγήκε MVP, βρίσκοντας στον τελικό αεροδιάδρομους και δεύτερον οι διαστάσεις των γηπέδων δεν διαφέρουν όσο νομίζουμε. 28,65 x 15,24 έναντι 28 x 15. Υπαρκτή η διαφορά; Ναι. Ικανή να εξηγήσει το κλείσιμο της ψαλίδας; Σίγουρα όχι και εκτός των άλλων οι Αμερικάνοι είχαν έτσι κι αλλιώς την καλύτερη επίθεση της διοργάνωσης σε μέσους όρους.

- Η σύνθεση της δωδεκάδας δεν περιελάμβανε μεγαλύτερα ονόματα και πρόκειται για σύνθεση που αλλάζει σημαντικά κάθε χρόνο. Σωστό, όμως το πρώτο σκέλος ισχύει και για τη Σερβία ή τη Λιθουανία και εν πάση περιπτώσει ο εκτελεστής των ΗΠΑ στον ημιτελικό ήταν ο Ομπστ.

- Οι κανονισμοί είναι διαφορετικοί. Τα βήματα δεν σφυρίζονται με τον ίδιο τρόπο, το hand checking επιτρέπεται, οι ψηλοί μπορούν να διώξουν τη μπάλα πάνω από τη στεφάνη, ενώ η απουσία του defensive 3 seconds επιτρέπει το "παρκάρισμα" μεγάλων κορμιών στη ρακέτα και το "μασκάρεμα" των αμυντικών αδυναμιών τους. Επίσης σωστά πραγματάκια, αλλά και πάλι, νομίζω όχι επαρκή για να αποδώσουν το τι συμβαίνει ακριβώς. Το 1992 ή το 1994 άλλωστε, με τις διαφορές στους κανονισμούς εξίσου σημαντικές, το κενό μεταξύ των δύο κόσμων πρόβαλε αγεφύρωτο.

Οι διαχρονικοί λόγοι της εξάλειψης της διαφοράς

Η ψαλίδα οδεύει προς κλείσιμο για διαφορετικούς λόγους. Εδώ και πολλά χρόνια, από τα μέσα της δεκαετίας του 90 και έπειτα, ο αριθμός των εργαζόμενων Αμερικάνων αθλητών στην Ευρώπη έχει αυξηθεί κατακόρυφα (όπως άλλωστε και το αντίστροφο). Οι αθλητές αυτοί, όταν πρωτοήρθαν, μετέφεραν νοοτροπίες και παραστάσεις, οι οποίες προκάλεσαν την περιέργεια προπονητών και συμπαικτών. Η επικοινωνία της μίας όχθης με την άλλη έγινε εντονότερη και όταν οι επικοινωνιακοί δίοδοι ενισχύθηκαν με άμεσο διαμοιρασμό της εικόνας, τότε πρακτικά τα τεχνολογικά εργαλεία των ΗΠΑ κοινοποιήθηκαν σε όλους τους πιθανούς και απίθανους συνδαιτημόνες του αθλήματος.

Αθλητικότητα

Τα οφέλη των εργαλείων (αν θέλετε το ονομάζουμε και know-how), έγιναν αισθητά τόσο στον "αθλητικό", όσο και στον "τακτικό" τομέα του μπάσκετ. Αρχικά, η ανάπτυξη του σώματος, η αντοχή του στους τραυματισμούς και η συντήρηση του στο χρόνο, αποτελούν πλέον προτεραιότητα πολλών συλλόγων εκτός του ΝΒΑ, με τον ίδιο τρόπο που συμβαίνει και στο καλύτερο πρωτάθλημα του κόσμου. Σε παλαιότερο αφιέρωμα, όταν είχαμε μιλήσει με τον τότε Head Performance Specialist της ΤΣΣΚΑ Μόσχας, Κώστα Χατζηχρήστο, είχαμε κατανοήσει πολύ καλά, πως πλέον πολλοί "μη Αμερικανοί" αθλητές αναπτύσσουν εξατομικευμένα το σώμα τους, ώστε να μεγιστοποιεί την απόδοσή και την ανταγωνιστικότητα τους, υπό τις πιο δύσκολες δυνατές συνθήκες.

Στις διεθνείς διοργανώσεις της FIBA φαίνεται ξεκάθαρα. Η έμφαση στην αθλητικότητα έχει περάσει και στις άλλες σχολές. Οι ΝΒΑερς εξακολουθούν να υπερτερούν μεν, όμως πλέον πολλά σύνολα μπορούν να παρακολουθήσουν από κοντά τους ρυθμούς τους και εφόσον παρουσιάζονται πιο δουλεμένα σε συστήματα και ρόλους, τότε το όποιο χάντικαπ σχεδόν εξαλείφεται.

Τακτική

Απο εκεί και πέρα, ο διαμοιρασμός της τεχνολογίας στον τομέα της αναλυτικής στατιστικής, διέθεσε σχεδόν ταυτόχρονα στους δύο κόσμους την πολύτιμη πληροφορία ότι 3 > 2. Η κοινή πεποίθηση είναι πως πρόκειται για μία διαπίστωση που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ, όμως μία προσεκτικότερη ματιά αποκαλύπτει πως η αύξηση του πλήθους των τριπόντων (και άρα η έμφαση στους σουτέρ και τα χαρίσματα τους), συντελέστηκε ταυτόχρονα σε ΝΒΑ και Ευρωλίγκα. Δείτε για παράδειγμα το ποσοστό των σουτ των τριών πόντων επί του συνόλου των προσπαθειών σε Ευρωλίγκα και ΝΒΑ κατά τη δεκαετία 2010-20, από στοιχεία που μάζεψε ο Πιτ από το Basketball Reference και το Hack-A-Stat.

Εδώ αρχίζει το real fun.

Ο Στεφ Κάρι δεν ήταν ο Μεσσίας. Hταν απλώς το πιο αναγνωρίσιμο, το ισχυρότερο σύμπτωμα της νέας τάσης, όπως είναι ο πυρετός για τη γρίπη. H γραμμικού χαρακτήρα αύξηση του τριπόντου υπήρχε από πριν και μάλιστα ήταν ήδη έντονη στην Ευρωλίγκα από την αμέσως προηγούμενη δεκαετία, 2000-2010, με εκτόξευση των προσπαθειών κατά έξι ανά αγώνα - όχι, δεν είναι καθόλου λίγο, ακριβώς πριν το μεγάλο boom. Το συγκεκριμένο εύρημα είχε από τότε αποτυπωθεί σε μελέτες, μαζί με ένα στοιχείο ακόμη: Την έμφαση στην επιλογή των σουτ ή αλλιώς shot selection. Θυμάστε νομίζω ποιοι ήταν επικεφαλής των μεγάλων ευρωπαϊκών συλλόγων τότε, έτσι δεν είναι; Μεσίνα, Ζοτς, Πέσιτς, Πασκουάλ, Ιβκοβιτς, όλοι τους ιερείς της "δημιουργίας συνθηκών", ανεξαρτήτως του ρυθμού και του βαθμού αθλητικότητας που επέλεγαν για τα ρόστερ τους. Ακολουθώντας αυτό τον δρόμο, το ευρωπαϊκό μπάσκετ έβγαλε πολλά stretch fours και έπαιξε κάμποσο με τις θέσεις στο γήπεδο, κάτι που τώρα δεν μοιάζει ιδιαίτερο ως συμπέρασμα, αλλά δεν παύει να δείχνει κάτι σπουδαίο: Πως η Ευρώπη είχε ήδη πάψει να ακολουθεί, αλλά διαμόρφωνε τις τάσεις του αθλήματος μαζί με τις ΗΠΑ, είτε σε παράλληλες, είτε σε εφαπτόμενες διαδρομές (στο ΝΒΑ τότε υπήρχαν ο Γουέμπερ και ο Γκαρνέτ, δύο παίκτες-επανάσταση στις θέσεις τους).

Μία συνέργεια

Το χάσμα στο μάρκετινγκ και στην δημοφιλία του μπάσκετ μεταξύ των δύο ηπείρων δεν άφησε αυτή την συνθήκη να γίνει εμφανώς ορατή. Όμως γεγονός παραμένει πως, ειδικά από τα μέσα της δεκαετίας του 2000 και έπειτα, Ευρώπη και Αμερική πρωταγωνιστούν εξίσου στις αντιλήψεις, εξελίξεις και ρήξεις του σπορ, με τους Ευρωπαίους να έχουν ωφεληθεί από τον τεχνολογικό διαμοιρασμό σαφώς περισσότερο, υπό την έννοια πως απέκτησαν πρόσβαση στις μεθόδους εκγύμνασης (αλλά και στελέχωσης) των αμερικανικών προγραμμάτων.

Πρόκειται, δηλαδή, για μία άτυπη συνέργεια, η οποία κατά τη γνώμη μου εξηγεί με τον πειστικότερο δυνατό τρόπο το οριστικό κλείσιμο της ψαλίδας. Από εκεί και πέρα, ανάλογα με τη διοργάνωση, επιδρούν σαφέστατα  και όσα αναφέραμε στην αρχή: Η προσεκτικτή στελέχωση, η προετοιμασία για τον αντίπαλο, το μοίρασμα των ρόλων, η ομαδικότητα.

Για το ταλέντο, δυστυχώς ή ευτυχώς, το διεθνές μπάσκετ κρατά πολύ συγκεκριμένη θέση, ούτε στις μπροστινές, ούτε στις πίσω σειρές. Κάποτε οι ΗΠΑ κατέβαζαν ό,τι ομάδα ήθελαν και κέρδιζαν. Πλέον δεν μπορούν να κινηθούν με τον ίδιο τρόπο, παρότι η παραγωγή στη χώρα τους εξακολουθεί να είναι αθρόα, λόγω ορισμένων θαυμαστών δομικών στοιχείων, όπως η ανάπτυξη παικτών εντός των σχολικών προγραμμάτων. Από εκει και έπειτα όμως, οι υπόλοιπες "σχολές", η καθεμία με τα δικά της όπλα, τα πηγαίνουν περίφημα στο catch up, παράγοντας αθλητές με τον επιθυμητό συνδυασμό στοιχείων και μπολιάζοντας τους με τα επιμέρους τοπικά, ιδιαίτερα φιλοσοφικά ρεύματα. 

Ας μην πάω σε περισσότερη λεπτομέρεια, παρόλα αυτά, διότι η κάθε χώρα αξίζει ένα κείμενο μόνη της. Η Γερμανία π.χ., έχει σαφώς ωφεληθεί από το θαυμαστό πρωτάθλημά της, κάτι που δεν ισχύει για τη Γαλλία. Εκεί έχει παίξει μεγαλύτερο ρόλο το εθνικό πρόγραμμα ανάπτυξης. Στην Ισπανία, το πλαίσιο των κανονισμών ωφελεί την εξέλιξη και το recruiting νεαρών βρίσκεται σε υψηλότατο επίπεδο. Η Σερβία έχει τον τρόπο της, η Λιθουανία έχει ομάδες-εκπροσώπους της χώρας. Και όλες μαζί οι χώρες της Ευρώπης, ας το επαναλάβω, έχουν κερδίσει από τη διαρκή και άμεση αλληλεπίδραση με τις ΗΠΑ. Το ΝΒΑ, εξάλλου, δεν έχει σταθεί καθόλου σνομπ στον διαμοιρασμό της πληροφορίας και φροντίζει να απλώνει την τεχνογωσία του παντού, προκειμένου να γίνει το ίδιο καλύτερο και να καταστεί μία αληθινά παγκόσμια λίγκα. 

Βάλτε τα τώρα στο μίξερ. Τίποτα, τίποτα απολύτως, δεν δείχνει πως η ψαλίδα θα ανοίξει εκ νέου. Το πολύ πολύ να μαζευτούν σε μία διοργάνωση οι καλύτεροι από τις ΗΠΑ και να κατακτήσουν την πρώτη θέση.