Ο Μπράουν είναι μία ιδιαίτερη προσωπικότητα για τα δεδομένα του ΝΒΑ. Ένας τύπος που ποτέ δεν ασπάστηκε το "never look back", το οποίο πολλοί αθλητές υιοθετούν ως μότο ζωής από τη στιγμή της μετάβασης από το ένα lifestyle στο άλλο. Είναι επίσης ένας από τους λίγους παίκτες του ΝΒΑ που δε θεωρεί το μπάσκετ το παν στη ζωή του και συνειδητά επιλέγει να "καλλιεργεί" και να εξελίσσει την προσωπικότητα του προς διάφορες κατευθύνσεις, πέρα από τα jump shoots. Ο Τζέιλεν επέλεξε το κολέγιό του με ακαδημαϊκά κριτήρια αφήνοντας σε δεύτερο πλάνο το μπασκετικό πρόγραμμα, μαθαίνει ξένες γλώσσες (έχει βάλει στόχο να μιλάει πέντε διαφορετικές ως τα 25 του), "ξεσπάει" στο πιάνο του αντί για το γυμναστήριο (οk, προφανώς και στο γυμναστήριο) η τα κλαμπ, αμφισβητεί οτιδήποτε του σερβίρεται ως έτοιμο προς πνευματική "βρώση" αν δεν αναλύσει και κατανοήσει τα "συστατικά" του, προτιμά τη βίγκαν διατροφή, αγαπάει το σκάκι, μπήκε στην διαδικασία των ντραφτ χωρίς ατζέντη, καθώς έχει επιλέξει τελείως διαφορετικό τρόπο "άντλησης" συμβουλευτικής υποστήριξης, μιλάει για τον λανθάνοντα ρατσισμό και παρακολούθησε μεταπτυχιακό μάθημα - μέρος του master του Πανεπιστημίου με τίτλο ''Cultural Studies of Sport in Education'', στο πρώτο του μόλις εξάμηνο σε αυτό. Η λίστα είναι μεγάλη, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε κι άλλα, όμως νομίζω το πόιντ κατέστη ήδη σαφές.

"Επικίνδυνος για τη Λίγκα"

Όλα τα παραπάνω βεβαίως περισσότερο τρομάζουν τον μηχανισμό του ΝΒΑ, παρά τον γοητεύουν. Οι "ιδιαιτερότητες" του Μπράουν δε συνάδουν με την χρυσή συνταγή του "παίζε καλά, παίζε πολύ, μίλα λίγο, μη μιλάς καθόλου όταν δεν πρόκειται να μιλήσεις για μπάσκετ". Λίγο πριν τα ντραφτ του 2016 στα οποία συμμετείχε, δήλωσε: "Δεν είμαι ενθουσιασμένος, είμαι έτοιμος. Έτοιμος να επιλεχθώ και να "βουτήξω" στον πολιτισμό και την κοινότητα της πόλης που θα με επιλέξει. Δεν πρόκειται να αλλάξω τις αξίες μου η την προσέγγισή μου στο άθλημα, επειδή κάποιος νιώθει άβολα. Δεν πρόκειται να πατήσω επί πτωμάτων, ούτε να φανώ ασεβής απέναντι στον οποιονδήποτε. Είμαι αυτός που είμαι, take it or leave it".

Φυσικά, τα μπασκετικά προσόντα του Τζέιλεν δεν επρόκειτο να άφηναν καμία ομάδα παντελώς αδιάφορη παρά την "ανήσυχη" φύση του. Ωστόσο, λίγοι GM της λίγκας παρέμεινα απροβλημάτιστοι μπροστά της. Ένας από αυτούς μάλιστα, υπό το καθεστώς ανωνυμίας, έλεγε λίγο πριν τα ντραφτ του '16: "Η υψηλή του νοημοσύνη και η φιλοπερίεργη φύση του ίσως τον καθιστούν... επικίνδυνο, τόσο για το ΝΒΑ όσο και για τον ίδιο του τον εαυτό και δεν ταιριάζουν στο κλασικό προφίλ παίκτη της λίγκας. Αυτό είναι κάτι που προβληματίζει αρκετές ομάδες και ίσως τις ωθήσει μακριά του. Είναι ένας τύπος στον οποίο δεν αρκεί να ξέρει τι κάνεις, θέλει να ξέρει και γιατί το κάνεις και αυτό δεν αρέσει στους πιο παραδοσιακούς προπονητές της λίγκας, που δε θέλουν οι παίκτες να ζητούν πολλές εξηγήσεις. Προσωπικά δεν είμαι σίγουρος αν είναι κακό ή όχι, πάντως ο Τζέιλεν είναι σίγουρα ένας τύπος που του αρέσει να αμφισβητεί την εξουσία".

 ΝΒΑ: Εργαλείο χειραγώγησης ή ελπίδα διαφυγής;

Ο Μπράουν, ως γνήσιο τέκνο τoυ αμερικανικού νότου (Georgia) έχει βιώσει τον ρατσισμό σε όλες του τις εκφάνσεις: κάποιοι εμφανίζονταν στο γήπεδο ντυμένοι πίθηκοι και φορώντας τη φανέλα με το όνομά του, άλλοι του πετούσαν μπανάνες, άλλοι έβαφαν τα πρόσωπά τους μαύρα για "χάρη" του. Αυτή η ιστορία κρατάει αιώνες και παρότι "τραυμάτισε" και τον ίδιο, όπως τραυματίζει κάθε παιδί που τον αντιμετωπίζει, εκείνος δείχνει να προβληματίζεται ακόμα περισσότερο για τον στρατηγικά κεκαλυμμένο ρατσισμό που παρατηρεί κι εκείνο που τον σόκαρε περισσότερο απ' όλα, ήταν ο εντοπισμός του σε διάφορες πτυχές μέσα στο ίδιο το ακαδημαϊκό περιβάλλον.

Για να γίνει κατανοητός ο παραπάνω προβληματισμός του, χρησιμοποιεί σε μία συνέντευξη στον Guardian ένα παράδειγμα, στο οποίο "παντρεύει" τον σπουδαίο Αμερικανό συγγραφέα Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας, με τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ: "Έχουμε δύο νεαρά ψάρια που κολυμπούν προς μία κατεύθυνση και ένα γέρικο ψάρι που κολυμπάει προς την αντίθετη. Όταν συναντιούνται, το γέρικο ψάρι ρωτάει τα νεαρά 'Τι νέα μάγκες; πως είναι το νερό;' για να απαντήσουν τα μικρότερα 'Τι είναι το νερό;!'. Δεν είχαν ποτέ αντιληφθεί ότι είναι το ίδιο το περιβάλλον στο οποίο ζουν. Χρειάστηκε κάποιος τόσο ξεχωριστός όσο ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ για να μας βοηθήσει να δούμε πέραν από το παγιωμένο κοινωνικό περιβάλλον".

 "Τα σπορ είναι ένας μηχανισμός ελέγχου. Οι άνθρωποι θα ήταν πολύ πιο απογοητευμένοι για τον ρόλο τους στην κοινωνία. Θα υπήρχε περισσότερη οργή για την αδικία, τη φτώχεια και την πείνα. [Ομως] χωρίς τα σπορ, ποιος ξέρει τι θα είχαν απογίνει τα μισά από αυτά τα παιδιά (που παίζουν μπάσκετ);", συνεχίζει. Για πολλούς από εμάς, ο όρος "μηχανισμός ελέγχου" είναι φορτισμένος αρνητικά, ως μία βαλβίδα αποσυμπίεσης των κοινωνικών διεκδικήσεων. Ωστόσο η εξέταση ενός κοινωνικού φαινομένου υπό το φίλτρο των δικών μας δεδομένων, όπως αυτά προκύπτουν από τις δικές μας εμπειρίες και τα δικά μας κοινωνικά βιώματα, τα οποία με τη σειρά τους γεννώνται από τα ερεθίσματα με τα οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό περιβάλλον, είναι μάλλον αντι-επιστημονική.

 Η μεγαλύτερη τομή στην επιστήμη της κοινωνικής ανθρωπολογίας άλλωστε, συντελέστηκε στις αρχές του 20ου αι. όταν ο σπουδαίος Πολωνός ανθρωπολόγος Μπράνισλαβ Μαλονόφσκι, διαφοροποίησε ριζικά τις ερευνητικές μεθόδους που αυτή χρησιμοποιούσε ως τότε για την εξαγωγή συμπερασμάτων, εισάγοντας ένα σύνολο νέας προσέγγισης, που συνοπτικά έγινε γνωστό ως "Off the Veranda"*. Ο κεντρικός άξονας του "Off the veranda" ήταν η συμμετοχική παρατήρηση (ο ανθρωπολόγος κατεβαίνει από το μπαλκόνι απ' όπου παρατηρεί τους ιθαγενείς πίνοντας το τσάι του και αναμειγνύεται μαζί τους, μαθαίνει τη γλώσσα τους, συμμετέχει στις τελετές τους, ώστε να κατανοήσει).

 Θα μου πείτε, τι δουλειά έχει ο Μαλινόφσκι με τον Τζέιλεν Μπράουν. Κι όμως, είναι οι βασικές αρχές τις ανθρωπολογίας που θα μας βοηθήσουν να αντιληφθούμε το διαφορετικό φορτίο που επισυνάπτεται σε κάθε όρο ( εδώ "μηχανισμός ελέγχου"), ανάλογα με το εκάστοτε κοινωνικό περιβάλλον. Αυτό ήταν άλλωστε και το ερέθισμα που με ώθησε να γράψω αυτό το κείμενο, ένα ασυμβίβαστο που για μια στιγμή προέκυψε στο μυαλό μου μεταξύ των όσων λέει ο Τζέιλεν. Από τη μία τα σπορ ως μηχανισμός ελέγχου, από την άλλη ως προοπτική για μια καλύτερη ζωή.

Πίσω από τα "φώτα"

Ο Μπράουν είχε την ευκαιρία του και την άρπαξε από τα μαλλιά. Τι γίνεται όμως με τους υπόλοιπους που δεν είχαν ποτέ αυτήν την ευκαιρία; Ο ίδιος έχει επίγνωση ότι δεν είναι ο κόσμος που άλλαξε, αλλά η δική του θέση μέσα σε αυτόν και αυτό όσο εύκολο και αν ακούγεται, είναι πολύ, πολύ δύσκολο να το αποδεχτεί κανείς στην πράξη όταν βρεθεί σε μία θέση, όπως αυτή ενός 19χρονου που μπαίνει στο ΝΒΑ. Το ότι ο ίδιος είναι πλέον ένας πλούσιος αστέρας του μπάσκετ, δε σημαίνει ότι οι παλιοί του γείτονες και φίλοι δε συνεχίζουν να ζουν μια ζωή γεμάτη αποκλεισμούς.

Οι στόχοι του είναι πλέον δύο. Από τη μία να συνεχίσει να "καλλιεργεί" τόσο το παιχνίδι, όσο και την προσωπικότητά του. Από την άλλη, να καταφέρει μια μέρα να εξηγήσει στα ξαδερφάκια του πως το σύστημα διαμορφώνει την κοινωνική κινητικότητά τους, να γίνει εκείνος το "γέρικο ψάρι" του Γουάλας για τους μικρούς που έμειναν πίσω.

"Παρ' ότι εγώ κατέληξα σε ένα ωραίο μέρος (ΝΒΑ), ποιος ξέρει που θα βρισκόμουν αυτήν τη στιγμή αν δεν έπαιζα καλό μπάσκετ; Η σκέψη αυτή δε με αφήνει να σταματήσω να συμπάσχω με τους φίλους μου. Τα αδερφάκια και τα ξαδερφάκια μου δεν έχουν ιδέα για το πως διαμορφώνει την κοινωνική τους κινητικότητα το σύστημα. Όλο και περισσότερο, νιώθω την ανάγκη να τους εξηγήσω. Το ότι είμαι αυτός που κατάφερε να ξεφύγει από τα εμπόδια της γειτονιάς μας που συντηρούν τα προνόμια για τους προνομιούχους και τη φτώχεια για τους φτωχούς, γιατί θα πρέπει να με κάνει να ξεχάσω όσους είχαν λιγότερες ευκαιρίες από εμένα;" αναρωτιέται.

"Υπάρχει η ιδέα για την Αμερική πως κάποιοι πρέπει να κερδίζουν και κάποιοι να χάνουν και τα πράγματα είναι δομημένα έτσι, ώστε να διαιωνίζεται αυτό το σύστημα. Κάποιοι πρέπει να είναι οι αυριανοί νομοθέτες και η πολιτική ελίτ και κάποιοι άλλοι, να γεμίζουν τις φυλακές και τα mc Donald's (εννοεί δουλεύοντας). Έτσι λειτουργεί η Αμερική. Είναι μία μηχανή που χρειάζεται κάποιους ανθρώπους από πάνω και κάποιους άλλους στα κάτεργα".

Καλή σου επιτυχία στους όμορφους στόχους σου, ρε Τζέιλεν! Άλλωστε, ο ίδιος λες πως νιώθεις την υποχρέωση να καταρρίψεις άλλο ένα στερεότυπο: εκείνο του αθλητή που νοιάζεται μόνο για το μυικό του σύστημα, που δε μπορεί να ανταπεξέλθει σε συζητήσεις πέραν του μπάσκετ, που οφείλει να νιώθει ευγνώμων για τα χρήματα που βγάζει από αυτό και που πρέπει να στέκεται "σούζα" υπό τον ήχο της Αστερόεσσας και όχι να την κριτικάρει γονατίζοντας.

 Y.Γ. Περισσότερα για τον Μαλινόφσκι και τη μεθοδολογική επανάσταση που έφερε στην Ανθρωπολογία, μπορείτε να δείτε στο παρακάτω καταπληκτικό ντοκιμαντέρ, το οποίο δεν πρόκειται φυσικά να δει κανείς.

Πηγή από την οποία αντλήθηκαν στοιχεία. https://www.theguardian.com/sport/2018/jan/09/jaylen-brown-boston-celtics-nba-interview